Ostatnie zadanie na maturze z języka angielskiego, niezależnie od poziomu, to wypowiedź pisemna. W arkuszu na maturze rozszerzonej mogą pojawić się cztery różne formy wypowiedzi: rozprawka argumentacyjna, rozprawka opiniująca, artykuł i list prywatny.
W tym artykule opowiem o tym, jak napisać każdą z tych prac, tak żeby otrzymać maksymalną ilość punktów. Omówię kryteria, według których sprawdzane są wypowiedzi. Podpowiem, jakie ciekawe wyrażenia możesz użyć, żeby twoja praca spełniała wymogi i żeby zaimponować egzaminatorom. Będę się skupiać na technice pisania takich prac, nie na nauce języka angielskiego. Jeśli czujesz, że potrzebujesz powtórki z gramatyki, albo słownictwa, koniecznie sprawdź inne artykuły poświęcone maturze oraz kolekcje przygotowane specjalnie dla maturzystów.
Do dzieła!
Matura rozszerzona – zasady i ogólne wskazówki. Na co zwrócić uwagę?
Niezależnie od formy wypowiedzi, podczas pisania ostatniego zadania w arkuszu musisz pamiętać o kilku uniwersalnych zasadach.
Kryteria oceniania
Prace sprawdzane są według czterech kryteriów: zgodność z poleceniem (elementy treści i formy), spójność i logika wypowiedzi, zakres środków językowych i poprawność środków językowych.
- Zgodność z poleceniem to maksymalnie pięć punktów. W tej kategorii sprawdzana jest zgodność z poleceniem pod kątem treści i formy. Elementy treści to, najprościej mówiąc, spójność twojej pracy. Przykładowo dobrze postawiona teza w rozpoczęciu rozprawki. Elementy formy to odpowiednia kompozycja, długość i tzw. segmentacja pracy. Więcej na ten temat dowiesz się w podrozdziale dotyczącym każdej formy wypowiedzi.
- Za spójność i logikę wypowiedzi maksymalne dwa punkty dostaniesz, jeśli twoja praca będzie klarowna. Egzaminator sprawdzi też, czy na przykład nie zawiera fragmentów, które są sprzeczne z ogólnie przyjętymi zasadami rozumowania. Przykładowo nie możesz odwoływać się do czegoś, o czym wcześniej nie wspomniałeś.
- Zakres środków językowych to maksymalnie trzy punkty. W tej kategorii bierze się pod uwagę zróżnicowanie i precyzję środków leksykalnych oraz struktur gramatycznych użytych w wypowiedzi.
- Poprawność środków językowych (maksymalnie trzy punkty) to wszelkiego rodzaju błędy gramatyczne, ortograficzne, interpunkcyjne i leksykalne.
Długość wypowiedzi
Musisz napisać od 200 do 250 słów. W przypadku arkusza rozszerzonego te widełki są dużo ważniejsze niż w przypadku podstawy. Jeśli napiszesz mniej niż 180 słów lub więcej niż 280, grozi ci utrata punktu. Jak widzisz, nie możesz przegiąć w żadną stronę. Ponownie, polecam celować w 250 słów. Dzięki temu będziesz mieć miejsce na napisanie wszystkiego, ale nie zaryzykujesz, że obetną ci punkty.
Dwa tematy do wyboru
W przeciwieństwie do matury podstawowej możesz zdecydować, na jaki temat napiszesz swoją pracę. Niestety do wyboru są tylko dwa tematy, nie możesz więc założyć, że na pewno trafi ci się rozprawka i nauczyć się perfekcyjnie pisać tylko ten typ pracy. Przykładowo w arkuszu z maja w 2023 roku można było wybrać między rozprawką i artykułem.
Formalny język
Wypowiedzi na maturze rozszerzonej powinny być pisane raczej formalnym lub semi formalnym językiem. Staraj się unikać skrótów takich jak I’ll, isn’t, czy he’d better. Używaj słów wyższego rejestru, zamiast buy powiedz purchase, zamiast problem, powiedz conundrum.
Mierz siły na zamiary
W rozprawce, artykule czy liście prywatnym, możesz najbardziej popisać się swoją wiedzą i erudycją. Ważne, żeby nie zatracić się w tej chęci zaimponowania egzaminatorom. Trzymaj się zasady less is more i nie szalej. Pisz raczej krótkie zdania, używaj słów, których znaczenia jesteś w 100% pewny, pilnuj, żeby nie pogubić się w zagadnieniach gramatycznych. Podejdź do tematu bezpiecznie, bo nawet jeśli nie do końca spodoba ci się temat, możesz zachować dobrą strukturę wypowiedzi, za co przysługuje ci bardzo dużo punktów.
Rozprawka
Rozprawka to praca, w której musisz odnieść się do jakiejś sytuacji i omówić jej wady i zalety. Każda rozprawka powinna mieć bardzo logiczną strukturę, w której zachowany jest ciąg przyczynowo skutkowy. Dobra rozprawka składa się więc ze:
- wstępu, w którym stawiasz tezę,
- rozwinięcia, w którym omawiasz problem,
- podsumowania, w którym zamykasz w trzech zdaniach wszystko to, co napisałeś wyżej.
Typowe wyrażenia
W przypadku tego typu wypowiedzi, można wyróżnić bardzo dużo przydatnego słownictwa.
Wstęp
| People say that… | Ludzie mówią, że… |
| Most people agree that… | Większość ludzi zgadza się, że… |
| Nowadays, it’s increasingly common to see… | W dzisiejszych czasach coraz częściej można zobaczyć… |
| It cannot have escaped anyone’s notice that… | Nie mogło umknąć niczyjej uwadze, że… |
| More and more people raise the topic of… | Coraz więcej osób porusza temat… |
| It is common knowledge that… | Powszechnie wiadomo, że… |
| In recent years there has been an alarming increase in… | W ostatnich latach nastąpił alarmujący wzrost… |
| In this essay, I will assess both points of view before coming to a conclusion. | W tym eseju ocenię oba punkty widzenia, zanim dojdę do konkluzji. |
Rozwinięcie
| to begin with | na początek |
| first, firstly | po pierwsze |
| second, secondly | po drugie |
| One major advantage of … is… | Jedną z głównych zalet … jest… |
| Another/a further/an additional advantage is… | Inną/dalszą/dodatkową zaletą jest… |
| What is more, | Co więcej, |
| Moreover, | Ponadto, |
| Furthermore, | Ponadto, |
| In addition, | Dodatkowo, |
| More importantly, | Co ważniejsze, |
| On top of that, | Ponadto, |
| The same goes for… | To samo dotyczy… |
| The same is true of/for… | To samo odnosi się do… |
| similarly | podobnie |
| in the same way | w ten sam sposób |
| however, | jednak |
| nevertheless | niemniej jednak |
| whereas | mając na uwadze |
| Let me put it this way… | Ujmę to w ten sposób… |
| in other words | innymi słowy |
| The major disadvantage of … is… | Główną wadą … jest …. |
| Not to mention (the fact) that… | Nie wspominając o tym, że… |
| Not only … but also… | Nie tylko … ale także … |
| There is another side to the issue / question / argument of… | Istnieje inna strona zagadnienia / pytania / argumentu |
| It is important to mention that… | Ważne jest, aby wspomnieć, że… |
| Opponents point out that… | Przeciwnicy wskazują, że… |
| Regardless of the fact that… | Niezależnie od faktu, że… |
| Needless to say… | Nie trzeba dodawać… |
| It is a fact that… | Faktem jest, że… |
| It is likely/unlikely/possible that… | Jest prawdopodobne / nieprawdopodobne / możliwe, że… |
Podsumowanie
| Finally | Wreszcie |
| To sum up | W celu podsumowania |
| All in all | Biorąc wszystko pod uwagę |
| In summary | Podsumowując |
| Taking everything into account/consideration | Biorąc wszystko pod uwagę/rozważając |
| In short | W skrócie |
| In a word | Jednym słowem |
Istnieją dwa typy rozprawek (o czym, o dziwo, dużo maturzystów nie wie) i każdy z nich ma inną strukturę – to bardzo ważne. Zacznijmy od rozprawki argumentacyjnej.
Rozprawka argumentacyjna, tzw. for and against essay
W poleceniu do rozprawki argumentacyjnej zarysowany jest problem na dany temat. Twoim zadaniem jest zastanowić się nad zaletami i wadami przedstawionej sytuacji. Nic trudnego.
Popatrz na przykładowy temat z maja 2023:
| Coraz więcej znanych osób, np. sportowców lub aktorów, decyduje się na udział w różnego rodzaju reklamach. Napisz rozprawkę, w której przedstawisz dobre i złe strony tego zjawiska. |
Wstęp
Pierwsza rzecz, którą musisz zrobić, jest postawienie tezy. Zazwyczaj jest to po prostu treść polecenia, w przypadku tego zadania: “coraz więcej znanych osób, np. sportowców lub aktorów, decyduje się na udział w różnego rodzaju reklamach”. Niech teza będzie pierwszym zdaniem wstępu. W kolejnym zdaniu możesz rozwinąć tezę, np. podając przykład. Następnie napisz, co zamierzasz zrobić w swojej pracy. W przypadku rozprawki argumentacyjnej zawsze będzie to omówienie zalet i wad problemu. Widzisz? Wstęp gotowy:
| More and more famous people, for example sportspeople or actors, decide to appear in various commercials. There may be many reasons for this decision. In this essay I will discuss both advantages and disadvantages of such a choice. |
Ostatnie zdanie jest na tyle uniwersalne, że możesz nauczyć się go na pamięć i używać niezależnie od tematu. Możesz przygotować sobie też bardziej fancy wersję tego zdania, skoro i tak będziesz uczyć się go na pamięć, to naucz się go w najlepszej możliwej formie, dzięki czemu ustukasz punkty za znajomość języka. Spójrz na kilka propozycji:
| In this essay, I will address the benefits and drawbacks of making this decision. | W tej rozprawce omówię korzyści i wady podjęcia takiej decyzji. |
| I will now examine this issue taking into consideration both sides of the problem. | Przeanalizuję teraz tę kwestię, biorąc pod uwagę obie strony problemu. |
| Let me now present both advantages and disadvantages of this situation. | Przedstawię teraz zarówno zalety, jak i wady tej sytuacji. |
Rozwinięcie
Rozwinięcie powinno składać się z dwóch akapitów. W jednym omów dobre strony danej sytuacji, a w drugim złe. Postaraj się wymienić 2-3 argumenty za i przeciw. Niech nie będzie to powtarzanie tej samej myśli, tylko dwa lub trzy zupełnie osobne pomysły. Jeśli masz na to czas, zaplanuj swoją wypowiedź jak spis treści, wypisz jak najwięcej skojarzeń z danym tematem. Możesz to zrobić w tabeli, tak jak ja niżej. Pamiętaj, nasza teza to: “More and more famous people, for example sportspeople or actors, decide to appear in various commercials”.
| Argumenty “za” | Argumenty “przeciwko” |
| ludzie ufają sławnym osobombycie twarzą danej firmy nie różni się specjalnie od bycia twarzą filmu (w przypadku aktorów)kwestie finansowe, zarobki sławnych osób są duże, ale nieprzewidywalne, mogą w ten sposób dorobić | ryzyko dla firmy, jeśli będzie skandalzwiększone koszty za współpracę z celebrytamiprzekłamanie, jeśli celebryta reklamuje coś tylko dla pieniędzy. |
Pamiętaj, że jesteś oceniany nie tylko za to, co piszesz, ale też za to, jak skomponujesz swoją pracę. Nie rzucaj więc wszystkimi argumentami, które przyjdą ci do głowy, tylko dobierz te, które się np. wzajemnie nie wykluczają. Przedstaw wszystkie argumenty w ciekawy sposób, podawaj przykłady z życia, czy zasłyszane ze świata.
Spójrz, jak można omówić dobre strony tematu:
| pierwszy argument |
| Using celebrities in advertising campaigns is a highly effective strategy for companies seeking to enhance brand visibility and credibility. Celebrities, with their vast fan bases and influential status, possess the power to capture the attention of consumers and leave a lasting impression. |
| drugi argument |
| Moreover, celebrity endorsements can lend an aura of authenticity and trustworthiness to the promoted products, as consumers are more likely to believe in the quality and effectiveness of a product when it is endorsed by someone they admire. |
| trzeci argument |
| Ultimately, the use of celebrities in commercials gives a certain peace of mind to the customers, who trust their idols completely and do not have to spend hours researching what to purchase. |
Zwróć uwagę na to, jak wprowadzane są konkretne argumenty. Słowa moreover i ultimately porządkują twoją wypowiedź. Dobrze, jeśli twoja cała praca ma dobrą strukturę, ale jeśli wprowadzasz porządek nawet w obrębie akapitu – zasługujesz na dodatkowe punkty.
Spójrz teraz na akapit, w którym przedstawię wady związane z tezą.
| wstęp – przedstawiasz kontrast z poprzednim akapitem |
| While the use of celebrities in advertising may appear to offer numerous benefits, it is important to acknowledge the inherent drawbacks and limitations of this strategy. |
| pierwszy argument |
| Firstly, the overreliance on celebrity endorsements can lead to inauthenticity. Consumers are becoming increasingly wary of inauthentic endorsements. Overly commercialized celebrity endorsements may actually undermine consumer trust in the advertised product. |
| drugi argument |
| Furthermore, the exorbitant costs associated with securing celebrity endorsements can strain a company’s marketing budget, potentially outweighing the returns on investment. |
| trzeci argument |
| Additionally, the fleeting nature of celebrity fame poses a risk to brands, as the reputation of an endorser can quickly sour due to scandals or controversies. |
Ważne jest, żeby dwa akapity w rozwinięciu były mniej więcej tej samej długości. Absolutnie nie licz słów na tym etapie, ale zwróć uwagę na objętość tekstu na oko. Na przykładzie moich akapitów widać, że jest to mniej więcej tyle samo słów.
Zakończenie
Zakończenie objętościowo powinno odpowiadać wstępowi. Wystarczy, że będą to dwa-trzy zdania, w których napiszesz skrótowo to, co zawarłeś w rozwinięciu. Pamiętaj o typowych wyrażeniach, które zaakcentują, jaka to część rozprawki.
| In conclusion, while celebrity endorsements can boost brand visibility and trust initially, they come with drawbacks such as high costs, potential overexposure, and risks associated with the celebrity’s reputation. Thus, their long-term effectiveness and credibility in advertising are uncertain. |
Pamiętaj, to najważniejsze
- dobrze postaw tezę. Nie rozwlekaj jej na cały wstęp, niech to będzie jedno zwięzłe zdanie,
- zapowiedz, że będziesz omawiać wady i zalety na jeden z podanych sposobów,
- używaj słownictwa typowego dla konkretnych części rozprawki, zwiększy to twoje szanse na maksymalną ilość punktów za treść,
- upewnij się, że twoja praca jest logiczna, spójna i dobrze się ją czyta, ułatw pracę egzaminatora, nikt nie będzie próbował dopatrzyć się sensu, tam, gdzie go nie ma,
- sprawdź, czy się nie powtarzasz, 250 słów to naprawdę mało, nie marnuj tego miejsca na niepotrzebne rzeczy, pisz jak najzwięźlej,
- nie wyrażaj swojej opinii, to możesz zrobić w rozprawce opiniującej.
Rozprawka opiniująca
Rozprawka opiniująca różni się od tej argumentacyjnej już nawet samym poleceniem. Podobnie zarysowany jest pewien problem, następnie jednak jesteś poproszony o wyrażenie swojej opinii na ten temat, odnosząc się do dwóch punktów. Spójrz na temat z przykładowego arkusza opublikowanego pod maturę w formule 2023.
| Coraz więcej osób decyduje się na zajęcia fitness przez Internet. Napisz rozprawkę, w której przedstawisz swoją opinię na temat takich zajęć, odnoszą się do następujących aspektów:wygodamotywacja. |
Wstęp
Na tę część rozprawki poświęć około 2-3 zdań. Jeśli temat na to pozwala, zacznij od krótkiego zdania-wprowadzenia. W przypadku tego tematu możesz zacząć od tego, w jakich okolicznościach ludzie zaczęli ćwiczyć online na większą skalę. Była to oczywiście pandemia i zamknięte kluby fitness. Pamiętaj, że najważniejsza jest teza. W przypadku tego typu rozprawki, teza to twoja opinia na podany temat. W ostatnim zdaniu napisz, że przedstawisz teraz swoją opinię, odnosząc się do dwóch aspektów podanych w poleceniu.
| When everything was closed due to the pandemic, people started exercising at home. Many people continue to prefer online fitness classes, but I consider this solution not equal to just going to the gym. To explain the reasons for my view, I will examine the issue in terms of comfort and motivation. |
Pamiętaj, żeby już na tym etapie pracy określić swoją opinię i trzymać się jej przez całą rozprawkę. Nie musisz podawać kontrargumentów. Koniecznie też wspomnij o dwóch czynnikach, na których będziesz skupiać się w rozwinięciu.
Rozwinięcie
W tej części pracy skup się na podaniu dwóch, maksymalnie trzech argumentów zgodnych z twoją opinią. Żeby się nie pogubić, przyjmij taką zasadę: w rozwinięciu budujesz dwa akapity, każdy z nich skupia się na jednym punkcie. W przypadku tego polecenia – w jednym akapicie napiszę, dlaczego uważam, że chodzenie na zajęcia fitness jest lepsze pod kątem wygody, a w drugim, pod kątem motywacji. Niektórzy sądzą, że dobrze jest podać jeden argument przeciwko dla pokazania, że inni mogą mieć inne zdanie. Po skonsultowaniu się z nauczycielami i egzaminatorami, zdecydowanie to odradzam. W poleceniu proszą cię przecież o przedstawienie twojej opinii, a nie ogólne rozpatrzenie tematu. Pamiętaj, jeśli masz wątpliwości, zawsze wracaj do polecenia.
Skupmy się na pierwszym punkcie, wygodzie:
| Many people might find it more convenient to exercise at home because they don’t have to leave their apartment. I disagree. In my opinion, nowadays, in every city there is a gym within a 1 kilometer radius of anywhere. Even if that’s not the case, you may save time getting to the gym, but you definitely make up for it later with tidying your space. It’s never a matter of just putting away the exercise mat; usually if you do more advanced exercises, you get sweaty and washing the floor is sometimes unavoidable. In addition, not everyone has a large TV at home on which they can see well how exercises are performed. Mimicking the instructor’s movements while looking at a phone screen can bring more frustration than benefit. |
Omawiając ten punkt, teoretycznie skupiłam się tylko na jednej rzeczy – wygodzie, ale podałam dwa argumenty związane z tym tematem. To zależy tylko od tego, czy temat pozwala ci na takie rozwinięcie akapitu, żeby posłużyć się tylko jednym argumentem. Jeśli czujesz, że tak nie jest, śmiało odwołaj się do dwóch rzeczy.
Przejdźmy do drugiego punktu – motywacji. Tutaj powinno być dużo łatwiej.
| Exercising at the gym instead of at home is also very motivating. You know you are being watched by the instructor and other people, and you can’t do exercises only half-heartedly. In addition, a lot of people go to the gym with friends. When you exercise at home, you don’t have to explain to anyone why you’re just giving up at the last minute. Going to fitness classes is a commitment of sorts. This is without mentioning the price of the membership, which is also motivating. |
Temat motywacji również omówiłam, podając różne przykłady od bycia obserwowanym przez instruktora, po cenę karnetu, która zazwyczaj jest wyższa niż cena zajęć wykupionych online. Zwróć uwagę na zwroty in addition i not to mention, którymi wprowadziłam kolejne przykłady.
Zakończenie
Zakończenie, podobnie jak wstęp, powinno składać się z 2-3 zdań, w których ponownie przedstawisz swoją opinię. Pamiętaj o typowych wyrażeniach, które zaakcentują jaka to część rozprawki.
| All in all, I strongly believe that attending fitness classes in person is a better solution than online fitness classes. It is both because of comfort and motivation that I would rather choose to exercise at a gym than at home. |
Zwróć uwagę, żeby znowu powiedzieć, jakie czynniki brałeś pod uwagę, omawiając ten temat.
Pamiętaj, to najważniejsze
- postaw tezę, która zarazem jest twoją opinią,
- zapowiedz, że będziesz popierać swoją opinię odwołując się do dwóch podanych aspektów,
- używaj słownictwa typowego dla konkretnych części rozprawki, zwiększy to twoje szanse na maksymalną ilość punktów za treść,
- skup się na poleceniu, wyraź tylko swoją opinię, podziel tę część na dwa akapity.
Rozprawka argumentacyjna może wydawać się trudniejsza, bo jest więcej wymagań, jednak według mnie wymagania mogą ci tylko pomóc! Dzięki nim masz mniej miejsca na błędy na przykład w strukturze, bo cała struktura jest tak naprawdę zaplanowana za ciebie.
Przejdźmy do kolejnej formy – artykułu.
Artykuł
Artykuł uchodzi za najtrudniejszą formę, dlatego że ciężko jest tak bardzo konkretnie, jak w przypadku rozprawki, określić jego strukturę. Ta forma wypowiedzi może zawierać elementy opisu, sprawozdania, recenzji, komentarze odautorskie, ocenę faktów, elementy opinii oraz może także podejmować próbę kształtowania opinii czytelników. Pisząc artykuł, na pewno musisz pamiętać o:
- tytule
- wstępie, w którym zachęcisz czytelnika do czytania. Możesz to zrobić na przykład stawiając pytanie lub cytując czyjąś wypowiedź.
- dwóch punktach w poleceniu, które musisz rozwinąć, podobnie jak w rozprawce opiniującej.
Typowe wyrażenia
Wstęp
| Did you know that…? | Czy wiedziałeś, że…? |
| Have you ever thought that…? | Czy kiedykolwiek myślałeś, że…? |
| Do you know how many people…? | Czy wiesz, ile osób…? |
| According to popular belief…. | Według popularnej opinii…. |
| The latest research shows that… | Najnowsze badania pokazują, że… |
| There is a lot of discussion on… | Jest wiele dyskusji na temat… |
Rozwinięcie
| For instance | Na przykład |
| According to | Zgodnie z |
| On one hand | Z jednej strony |
| On the other hand | Z drugiej strony |
| Let’s suppose that | Załóżmy, że |
| As far as… is considered | O ile… jest brane pod uwagę |
| Yet,… | Jednak… |
| Apparently | Najwyraźniej |
| In spite of | Pomimo (+rzeczownik) |
| Even though | Pomimo (+czasownik) |
| What is more | Co więcej |
| As far as I’m concerned | Jeśli o mnie chodzi |
| I am of the opinion that | Jestem zdania, że |
| I’d like to point out that | Chciałbym zauważyć, że |
| I firmly believe that | Jestem głęboko przekonany, że |
| I have no doubt that | Nie mam wątpliwości, że |
| It is generally accepted that | Ogólnie przyjmuje się, że |
| I’m absolutely convinced that | Jestem całkowicie przekonana, że |
| It is widely believed that | Uważa się, że |
Zakończenie
| To sum up | Podsumowując |
| All in all | Podsumowując |
| To conclude | Podsumowując |
| All things considered | Biorąc wszystko pod uwagę |
| In conclusion | Podsumowując |
| I strongly believe that… | Jestem głęboko przekonany, że… |
| I couldn’t agree more. | Nie mógłbym się bardziej zgodzić. |
| As they always say. | Jak to się zawsze mówi |
Przejdźmy teraz do przykładowego zadania. Temat pochodzi z arkusza z czerwca 2023 roku.
| Czasopismo podróżnicze ogłosiło konkurs na artykuł dotyczący pozytywnych doświadczeń związanych ze zgubieniem się w trakcie wyjazdu lub wycieczki. Napisz artykuł, w którym opiszesz taką sytuację i przedstawisz wnioski płynące z Twojego doświadczenia. |
Tytuł i wstęp
Obowiązkowym elementem artykułu jest tytuł. Niestety wiele osób o nim zapomina i nie dostaje maksymalnej ilości punktów. Tytuł powinien być chwytliwy, krótki i związany z tematem. Spójrz na kilka propozycji dobrego tytułu pracy na nasz temat:
- All’s well that ends well (Wszystko dobre, co się dobrze kończy)
- Lost and found (Zgubiony i znaleziony)
- How to make the most of an unfortunate situation (Jak najlepiej wykorzystać niefortunną sytuację?)
- Traveling mapless (Podróż bez mapy).
Wszystkie tytuły są krótkie i nie zdradzają treści, tylko do niej nawiązują. Rolą tytułu jest przyciągnąć uwagę, nie zaspoilerować, o czym będziesz pisać.
Wstęp również powinien zachęcić czytelnika do dalszej lektury. Dobrym pomysłem jest rozpoczęcie swojej pracy od cytatu lub pytania. Prawdopodobnie przypomnienie sobie cytatu na tak konkretny temat, zwłaszcza w stresie będzie graniczyło z cudem, postawmy więc na pytanie. Zobacz jak zbudować wstęp, żeby zachęcić do czytania, ale nie zdradzić za dużo.
| All’s well that ends well What if I told you that the scariest experience in my life turned out to be the best thing that had happened to me? We tend to look at things from a small perspective. Whenever something bad or scary happens to us, we focus on the current situation, ignoring the fact that everything can change with a blink of an eye. |
Wstęp powyżej jest intrygujący, sprawia, że chcesz dowiedzieć się, co takiego mogło się przydarzyć. Teza pojawia się na samym końcu, w ostatnim zdaniu.
Możemy przejść do rozwinięcia!
Rozwinięcie
W rozwinięciu musisz odwołać się do dwóch rzeczy z polecenia. W przypadku tego zadania jest to opis sytuacji i wnioski, które z niej wynikają. Podobnie, jak w przypadku rozprawki opiniującej, podziel rozwinięcie na dwa akapity i w każdym z nich odnieś się do jednej z tych informacji. W pierwszym akapicie opiszę więc sytuację, w której zgubiłam się w trakcie wyjazdu. Pamiętaj, żeby używać ciekawego języka i dbać o to, żeby przyciągać uwagę czytelnika.
| May, 2018. Spring break. My trip to Italy was very carefully planned. I arrive in Italy right on schedule. At the train station I buy a ticket to the small town of Civitavecchia. After three hours I arrive and I try to find my hotel. There is one problem though. No-one recognizes the name of the street. I quickly realize I made a mistake. Instead of going to Civitavecchia, I took a train to Civitanova. Totally different town in a completely different region. If only the ticket inspector checked my ticket! My first reaction is to panic. I try to find my phone, only to realize I left it on the train. I walk into the first coffee shop I see begging for help in tears. Long story short, the owners offer to help me and one year later I am still friends with them. I am moving to Italy right after high school to live and work in Civitanova. Civitanova, not Civitavecchia. |
Zwróć uwagę na sposób, w jaki opisuje wydarzenia. Użyłam czasu present simple, żeby narracja była wartka i ciekawa. Zaczynam od bardzo krótkich zdań, co podbija dynamikę wypowiedzi. Inwersja w jednym ze zdań podkreśla towarzyszące emocje. Pod koniec akapitu pozwoliłam sobie nawet na mini żart nawiązujący do mojej pomyłki. Mimo to cały czas trzymam się raczej formalnego, a przynajmniej nie całkiem luźnego języka.
Przejdźmy teraz do drugiego akapitu, w którym przedstawię wnioski płynące z doświadczenia.
| Why is this story so important to me? Simply because it taught me a lot about life. We expect, or at least want, life to be predictable. We are afraid of change and how it can affect us. Very few of us understand that it is absolutely crucial for us to develop and since we are so unwilling to change, sometimes life makes us do it. Had I not made that mistake and gone through such a difficult situation, I would never be the person I am today. To quote my favorite TV series, “take the sourest lemon that life has to offer and turn it into something resembling lemonade”. Life shouldn’t be easy, it should be a challenge. |
Jak widzisz, w tym akapicie całkowicie zmienia się sposób narracji. Nie relacjonuję już wydarzeń, tylko wyciągam z nich wnioski. Użyłam więc dłuższych zdań, a cały akapit jest takim trochę “filozofowaniem”. Dostosowałam to, jak piszę, do tego, co miałam napisać i właśnie dlatego artykuł może wydawać się trochę trudniejszą formą wypowiedzi, bo pozwala na większą dowolność w jej konstruowaniu. Pamiętaj, że twoim celem jest przede wszystkim napisać to, o co cię poproszono i zaciekawić czytelnika.
Zakończenie
W zakończeniu, tak jak w innych formach wypowiedzi, zawrzyj w 2-3 zdaniach wszystko to, o czym pisałeś w rozwinięciu. Nie powinno też zabraknąć nawiązania do tezy, która była postawiona we wstępie. Objętościowo, niech zakończenie przypomina wstęp.
| To conclude, now that I see the bigger picture, I understand that we should always have hope that even in the most frightening situation, things will go back to normal. Life is a bumpy road; let us just hope that there will be more ups than downs. |
Pamiętaj, to najważniejsze:
- zawsze zacznij od ciekawego, krótkiego tytułu,
- wstęp zacznij od pytania lub cytatu,
- rozwinięcie podziel na dwa akapity i w każdym z nich odnieś się do jednego elementu polecenia,
- pisz w intrygujący sposób, ale pamiętaj, żeby język nie był zbyt potoczny.
List formalny
List formalny jest zaawansowanym odpowiednikiem maila z podstawy. Pisząc list, koniecznie pamiętaj o:
- zaadresowaniu listu, wyrażenia do tego potrzebne znajdziesz niżej,
- określeniu celu listu już we wstępie,
- stosowaniu formalnego języka. Unikaj idiomów, skrótów czy phrasali.
- pozdrowieniach w zakończeniu.
Typowe wyrażenia
Wstęp
| Dear Sir/Madam, | Drogi Panie/Droga Pani, |
| Dear Mr. XYZ, | Drogi Panie XYZ, |
| Dear Mrs. XYZ, | Droga Pani XYZ, |
| Dear Ms. XYZ, | Droga Pani XYZ, |
| Dear Sirs, | Drodzy Panowie, |
| To whom it may concern, | Do wszystkim zainteresowanych, |
| Dear Editor, | Drogi Redaktorze, |
| Dear Professor, | Drogi Profesorze, |
ROZWINIĘCIE
| I would be most obliged if… | Byłbym bardzo zobowiązany, gdyby… |
| We are interested in obtaining information on… | Jesteśmy zainteresowani uzyskaniem informacji na temat… |
| I must ask you whether… | Muszę zapytać, czy… |
| I am writing to you on behalf of… | Piszę w imieniu… |
| I am writing to you regarding… | Piszę w sprawie… |
| In reply to your request/question/motion … | W odpowiedzi na prośbę/pytanie/wniosek … |
| I am delighted to inform you that … | Z przyjemnością informuję, że … |
| I regret to inform you… | Z przykrością informuję… |
| I would be grateful if you could … | Będę wdzięczny za … |
ZAKOŃCZENIE
| If you need any additional assistance, please contact me. | Jeśli potrzebuje Pan/Pani dodatkowej pomocy, proszę o kontakt. |
| Yours sincerely, | Z poważaniem, (jeśli adresujemy list do konkretnej osoby) |
| Yours faithfully, | Z poważaniem, (jeśli nie znamy nazwiska adresata) |
| I am looking forward to your reply. | Z niecierpliwością czekam na odpowiedź. |
| Thank you in advance. | Z góry dziękuję. |
| Please reply as soon as possible. | Proszę o jak najszybszą odpowiedź. |
Wyrażenia powyżej to tylko namiastka tego, co znajdziesz w artykule poświęconym pisaniu listów w języku angielskim. Koniecznie przeczytaj go, aby znaleźć więcej pomysłów i wskazówek.
Spójrz teraz na przykładowy temat listu z arkusza Operonu z listopada 2023 roku:
| Napisz list do lokalnej firmy z prośbą o wsparcie (finansowe i/lub rzeczowe) wydarzenia, które uczniowie twojej szkoły chcieliby zorganizować. W swoim liście przedstaw szczegóły dotyczące tego wydarzenia oraz wspomnij o pozytywnych skutkach wsparcia tej inicjatywy. |
Zwrot do adresata i wstęp
List formalny obowiązkowo musisz zacząć od zaadresowania go. Ten element jest tej samej rangi, co tytuł artykułu. Jeśli nie podano w poleceniu, do kogo konkretnie masz zaadresować list (redaktor, menedżer, kierownik itd.), najbezpieczniej zacznij od tej mało konkretnej formułki Dear Sir/Madam. Następnie poinformuj, jaki jest cel twojej wiadomości. Możesz też napisać, w czyim imieniu piszesz (tylko swoim czy jakiejś grupy?). Do dzieła!
| Dear Sir/Madam,I am writing on behalf of my school, to request support from your company for an upcoming event that our students are organizing. We believe your involvement would significantly contribute to the success of this initiative and greatly benefit both our students and the local community. |
Zwróć uwagę na formalny język użyty w już we wstępie. Używam pełnych form (I am zamiast I’m) i słownictwa typowego dla formalnej korespondencji (significantly contribute i greatly benefit). Zauważ, że bez większych wstępów przeszłam od razu do celu listu – prośby o dofinansowanie. Szczegóły dotyczące organizowanego wydarzenia powinny znaleźć się w rozwinięciu.
Rozwinięcie
Jeśli czytasz ten artykuł od początku, na pewno już wiesz, że jeżeli w poleceniu proszą cię o dwie rzeczy, najlepiej będzie poświęcić osobny akapit każdej z nich. W przypadku tego polecenia w jednym akapicie przedstawię szczegóły wydarzenia (1), a w drugim wspomnę o pozytywnych skutkach wsparcia tej inicjatywy (2).
1
| The event we are planning is a conference dedicated to healthy lifestyle, scheduled to take place in March at the local cultural center. This event aims to raise awareness of the most dangerous civilization diseases, such as diabetes, and promote a healthy way of living. It will be attended by 1000 students and other members of the community, providing an excellent platform for exposure and engagement. Students will have an opportunity to present their knowledge and take an active part in organizing the event, which will be an asset on their university applications. |
Pierwszy akapit rozwinięcia bardzo konkretnie przedstawia wydarzenie. Dopiero w drugiej części odnoszę się do tego, w jaki sposób dana firma mogłaby skorzystać na promowaniu tej inicjatywy.
2
| Your support, whether financial or in-kind, would be instrumental in ensuring the success of this event. Financial contributions would help cover expenses such as equipment, materials, and promotional activities. In-kind support in the form of specific services of your preference would be highly appreciated and acknowledged during the event. Your generosity will not only assist in making this event possible but also demonstrate your commitment to supporting education and community initiatives. I will be most obliged if you consider helping us in any manner consistent with your abilities. |
W liście formalnym chyba najważniejszy jest odpowiedni język. Nie używaj więc czasowników frazowych, nawet jeśli wydaje ci się, że nadadzą one wzniosłości. Bardzo dobrym wyborem będzie za to strona bierna, czy tryby warunkowe. Możesz pokusić się też o inwersję stylistyczną, ale uważaj żeby nie zrobiło się zbyt kwieciście.
Zakończenie i podpis
| In summary, we kindly request your support for our upcoming event. Your contribution will play a crucial role in its success and will be greatly appreciated. Should you have any questions, do not hesitate to ask. Thank you in advance for your help in this matter. Yours faithfully,XYZ |
W zakończeniu bardzo krótko powtarzam, jaki wpływ miałaby pomoc firmy, do której piszę. Niech to będzie jednak dosłownie jedno zdanie podsumowania. W tej części możesz użyć najwięcej uniwersalnych zwrotów, bardzo typowych dla tej formy wypowiedzi takich jak: “in summary”, “should you have any questions, do not hesitate to ask”, “thank you in advance”, “Yours faithfully”. Naucz się ich na pamięć. Pamiętaj o zasadzie dotyczącej podpisu, jeśli nie adresujesz listu do konkretnej osoby (nie podajesz jej nazwiska) użyj zwrotu Yours faithfully. Jeśli natomiast piszesz do pana Browna, napisz Yours sincerely. Za dużo do zapamiętania? W takiej sytuacji najlepiej zawsze adresuj list bardziej ogólnie i zawsze używaj pierwszego zwrotu. Nigdy nie widziałam polecenia, w którym podane byłoby nazwisko osoby, do której masz napisać. Nie utrudniajmy sobie życia.
Pamiętaj, to najważniejsze:
- list formalny to forma wypowiedzi, w której język powinien być naprawdę formalny,
- zaadresuj list,
- rozbij rozwinięcie na tyle akapitów, ile znajdziesz elementów polecenia (zazwyczaj 2),
- podpisz się zawsze jako XYZ!
Jak najlepiej przygotować się do napisania wypowiedzi pisemnej?
Wypowiedź pisemna daje ci największe pole do popisu. To tutaj możesz zabłysnąć znajomością trudnych konstrukcji i zaawansowanego słownictwa. Pamiętaj, żeby nie popłynąć i trzymać się zasad określonych w informatorze i w tym artykule. Jeśli chcesz ćwiczyć pisanie, korzystaj z gotowych arkuszy, w których znajdziesz tematy wypowiedzi pisemnych przygotowane przez CKE.
Jeżeli czujesz, że brakuje ci słownictwa i potrzebujesz solidnej powtórki, wejdź na stronę Taalhammera i zajrzyj do specjalnie opracowanej kolekcji, w której, bazując na arkuszach i materiałach maturalnych, zebrałam naprawdę potężną dawkę wiedzy. Gwarantuję, że to najpotrzebniejsze i najciekawsze materiały, bez lania wody.