Matura rozszerzona język angielski  – solidna analiza arkusza CKE, wskazówki i rady

Matura rozszerzona z języka angielskiego nie jest obowiązkowa, ale zawsze chyba wiedziałam, że do niej podejdę, bo języki to mój konik. Ostatecznie wszystkie moje rozszerzenia to były języki, pisałam też maturę rozszerzoną z włoskiego i francuskiego. Myślę, że dużo mi to dało, bo musząc przygotować się do matur z trzech języków, rozwiązałam trzy razy tyle arkuszy, co inni. Języki są różne, ale struktura arkusza taka sama. Doskonale wiedziałam, na czym będzie polegać każde zadanie, nic nie mogło mnie zaskoczyć. Teraz kiedy sama uczę angielskiego, widzę, jak dużo mi to dało. Dlatego właśnie powstaje ten artykuł, chcę podzielić się tym, co wiem z maturzystami, tak żebyście też mogli na spokojnie ustukać te wymarzone 90+ procent.

Nowa matura z języka angielskiego na poziomie rozszerzonym składa się zazwyczaj z 10 zadań, a na ich rozwiązanie przeznaczono 150 minut, czyli dwie i pół godziny. Łącznie możesz otrzymać 60 punktów. Arkusz można podzielić na cztery części: 

• rozumienie ze słuchu (15 pkt), 
• rozumienie tekstów pisanych (18 pkt),
• znajomość środków językowych (14 pkt),
• wypowiedź pisemna (13 pkt).

W tym artykule omówię strukturę arkusza maturalnego z języka angielskiego w formule 2023 na poziomie rozszerzonym. Poza tym zdradzę ci moje triki na rozwiązywanie poszczególnych zadań i doradzę gdzie szukać dodatkowych materiałów do nauki, jeśli przerobiłeś już dostępne arkusze z poprzednich lat.

Będę odwoływać się do zadań z różnych arkuszy. Jeśli chcesz, tak jak ja, zdobyć 100% z matury z angielskiego, to czytaj dalej.

Część pierwsza: rozumienie ze słuchu

Rozumienie ze słuchu, czyli tzw. słuchanka, to pierwsze trzy zadania w arkuszu. Poniżej znajdziesz najważniejsze rzeczy dotyczące arkusza:

• całość nagrań trwa około 30 minut;
• wszystkie części są odgrywane dwa razy, dzięki temu masz czas na zastanowienie i przygotowanie się na zadania;
• maksymalna ilość punktów za ta część to 15 (na 60);
• każde z ćwiczeń jest innego typu;
• są trzy typy ćwiczeń: dopasowywanie osoby do wypowiedzi, zadanie abc i pytania otwarte do tekstu. 

Poniżej dokładnie omawiam każdy typ zadania.

1. Zadanie “abc”

W tym zadaniu usłyszysz kilka nagrań, w tym przypadku trzy. Twoim zadaniem jest wybrać dobrą odpowiedź spośród trzech podanych (A-C). 

Jak wykorzystać czas przed słuchaniem?

Zorientuj się, które pytanie jest do którego nagrania. Liczba tekstów (nagrań) może być taka sama jak liczba pytań, ale może być też tak, jak w zadaniu wyżej – ostatnie, trzecie nagranie, będzie do pytania trzeciego, czwartego, piątego i szóstego. Potrzebne jest skupienie, ponieważ do tej jednej wypowiedzi odnoszą się aż cztery pytania. Przed każdym nagraniem masz czas na przeczytanie polecenia – wykorzystaj ten czas do maksimum i jak już zrozumiesz tekst, dokładnie sprawdź, które pytania odnoszą się do którego nagrania.

2. Dopasowanie osoby do wypowiedzi

W tym ćwiczeniu usłyszysz pięć różnych nagrań na ten sam temat. W tym przypadku tematem jest praca osoby zajmującej się kontrolą jakości usług hotelowych. Twoim zadaniem jest dopasować do każdej wypowiedzi, czyli osoby (od 2.1 do 2.5), odpowiednie stwierdzenie (A-F). Uważaj, bo jedno zdanie jest podane dodatkowo i nie pasuje do żadnej z wypowiedzi.

Jak wykorzystać czas przed słuchaniem?

Ustal kontekst i nie daj się zaskoczyć! W tym zdaniu usłyszysz pięć osób. Co ważne, wszystkie wypowiedzi będą na ten sam temat. Na samym początku podkreśl w poleceniu, o czym będą mówić osoby. W przypadku zadania wyżej tematem wypowiedzi jest praca osoby zajmującej się kontrolą jakości usług hotelowych. Znasz temat wypowiedzi, więc możesz przygotować sobie słownictwo z nim związane. Nie dasz się zaskoczyć! W tym nagraniu mogą pojawić się takie słowa jak inspection, quality check, to make sure, responsibility, and the list goes on!

Jaką obrać strategię?

Skup się na ogólnym przekazie wypowiedzi. Każda z osób będzie poruszać różne tematy, dla zmyłki. Spójrz na zadanie wyżej. Jeśli ktoś jedynie wspomni o jakiejś zalecie swojej pracy (odpowiedź B – an advantage), ale ogólny sens będzie taki, że chce tę pracę jednak rzucić, to zaznacz odpowiedź C.

3. Otwarte pytania dotyczące tekstu

Zadanie otwarte to obowiązkowy element słuchanki. Usłyszysz w nim dwukrotnie wypowiedź na podany temat. Na podstawie informacji w nagraniu musisz uzupełnić zdania tak, żeby tekst miał sens. Uwaga, pamiętaj, żeby odpowiedzieć w języku angielskim.

Jak się za to zabrać?

Przygotuj swoje odpowiedzi jeszcze przed słuchaniem – oczywiście w brudnopisie. Najpewniej twoja odpowiedź będzie do poprawy, ale przynajmniej zaczniesz myśleć w tych kategoriach, przypomnisz sobie odpowiednie struktury gramatyczne. Przykładowo w 1 zdaniu przypomnij sobie, co łączy się z wyrażeniem “responsible for”. Wiesz? Oczywiście jest to czasownik z końcówką -ing albo np. rzeczownik. Jeśli masz jeszcze chwilę przed słuchaniem, zajmij się właśnie tym – gramatyką.

Część druga: rozumienie tekstów pisanych

W drugiej części arkusza czeka na ciebie czytanie ze zrozumieniem. To kilka informacji, które tyczą się wszystkich zadań tego typu:

• w tej części najczęściej masz do rozwiązania trzy zadania, w tym jedno otwarte,
• każde zadanie jest innego typu,
• możesz uzyskać maksymalnie 18 punktów,
• typy zadań to: dopasowanie nagłówków do fragmentów tekstu, zadanie z dwoma tekstami, uzupełnianie streszczenia tekstu.

1. Dopasowanie fragmentów tekstu do pytań

W tym zadaniu musisz przeczytać tekst i zdecydować które pytania (4.1-4.5) odnoszą się do których fragmentów tekstu (A-D). Liczba fragmentów tekstu może się różnić w zależności od arkusza. Pamiętaj, że jeden fragment musisz dopasować do dwóch pytań.

Od czego zacząć?

Na samym początku przeczytaj pytania i upewnij się, że wszystko mniej więcej rozumiesz. Kiedy zaczniesz czytać fragmenty, postaraj się dopasować pytanie do fragmentu. Jeśli początkowo chcesz dopasować dwa albo trzy pytania, zrób to, później pewnie z łatwością odrzucisz niepotrzebne pytania drogą eliminacji.

Jak poradzić sobie z tym zadaniem?

Przede wszystkim nie zakładaj, że musisz zrozumieć wszystko od początku do końca. Szukaj słów kluczowych, zarówno w pytaniach, jak i we fragmentach, które pozwolą ci dokonać wyboru. Pamiętaj, że w najgorszym przypadku, akurat w takim zadaniu, sporo możesz osiągnąć drogą eliminacji.

2. Wstawianie fragmentów zdań do tekstu

W takim zadaniu musisz uzupełnić tekst wyciętymi fragmentami, które podane są poniżej (A-F). Na pewno znasz taki typ zadań z innych egzaminów. Zwróć uwagę na to, że jedno zdanie jest podane dodatkowo i nie pasuje do żadnej luki. Skomplikowane? Zaraz rozwieję twoje wątpliwości. 

Co najpierw?

Zawsze zacznij od przeczytania usuniętych fragmentów (A-F).

Co dalej?

Kiedy już przeczytasz fragmenty, przejdź do tekstu. Moja rada – nie czytaj całości, tylko zatrzymuj się przy luce i przeczytaj jedno zdanie bezpośrednio po luce. Dzięki temu skupisz całą swoją uwagę na tym konkretnym fragmencie i nie będziesz myśleć o tym, co jest dalej w tekście. Wstawianie fragmentów do luk za pierwszym czytaniem tekstu ma sens, bo dużo bardziej pilnujesz wtedy, żeby tekst był logiczny i spójny. Nie wiesz, co będzie pod koniec, więc skupiasz się na tym, co jest teraz.

Sprawdź się!

Na sam koniec sprawdź, czy tekst, który powstał po uzupełnieniu luk, jest logiczny i spójny, tak jak proszą w poleceniu.

3. Zadanie z dwoma tekstami

To zadanie składa się z dwóch części. W każdej części będziesz mieć osobny tekst. Nie pokazuję ich tutaj, ponieważ zazwyczaj są to teksty na około całą stronę A4. Następnie musisz wykonać polecenie nawiązujące do tekstu, który przeczytałeś.

3A: Wybierz spośród odpowiedzi “abc”

To zadanie polega na wybraniu poprawnej odpowiedzi spośród podanych opcji “abcd”.

Na co zwrócić uwagę?

Co prawda w tym zadaniu pytania odwołują się do dość długiego, bo około jednostronicowego tekstu, ale za to mam dla ciebie dobrą wiadomość. Pytania 6.1 – 6.4 powinny być ułożone chronologicznie względem tekstu, tj. informacje, które potrzebujesz do odpowiedzi, znajdziesz w tekście po sobie. Dzięki temu może uda ci się przeczytać tekst tylko raz i zaoszczędzisz czas na dalsze zadania.

3B: Uzupełnij tekst

Na podstawie drugiego tekstu musisz uzupełnić luki swoimi słowami. Możesz wpisać tylko konkretną liczbę słów. W przypadku tego zadania jest to sześć słów na lukę. Liczba słów jest określona w poleceniu, także bądź czujny.

Na co musisz uważać?

Najczęściej maturzyści mają problem z liczbą słów. Twoim zadaniem jest sparafrazować tekst wyżej własnymi słowami. Możesz użyć sześć wyrazów. Jeśli wiesz, co wpisać, ale nie zgadza się liczba słów, być może użyłeś złego czasu? Przykładowo zdanie w czasie present continuous zazwyczaj będzie miało więcej słów niż jego odpowiednik w present simple ze względu na ustaloną budowę tego czasu (osoba + to be + czasownik z ing, podczas gdy w czasie present simple nie ma odmienionego to be).

4. Uzupełnianie streszczenia tekstu

To zadanie bardzo przypomina drugą część zadania wyżej. Na podstawie tekstu musisz uzupełnić jego streszczenie własnymi słowami. Znowu uważaj na maksymalną dozwoloną liczbę słów. W przypadku tego zadania są to trzy słowa na lukę, a więc dwa razy mniej, co w zadaniu wyżej. 

Jaką obrać strategię?

Zdecydowanie zacznij od przeczytania tekstu, a dopiero potem zabierz się za streszczenie. Uzupełniając luki, zastanów się najpierw, jak poprawnie gramatycznie można uzupełnić daną lukę, np. w przykładzie 8.3 po wyrażeniu “the narrator felt” możesz wpisać przymiotnik (np. anxious, terrified) lub emocję (np. anxiety, excitement). Dzięki temu, jak już będziesz formułować swoją odpowiedź, najprawdopodobniej nie zrobisz głupiego błędu. Najgorzej jest, kiedy znasz odpowiedź, ale pomylisz się w gramatyce lub składni. 

<

Część trzecia: znajomość środków językowych

W kolejnej części arkusza sprawdzana jest znajomość środków językowych, czyli gramatyki, słownictwa, np. idiomów i czasowników frazowych, czyli phrasal verbs. To kilka rzeczy, które musisz wiedzieć o tej części arkusza:

• w tej części możesz zdobyć aż 14 punktów;
• do rozwiązania będą trzy zadania;
• każde zadanie będzie innego typu;
• typy zadań to: uzupełnianie tekstu odpowiedziami “abc”, uzupełnianie tekstu wyrażeniami z ramki, trójki zdań, uzupełnianie słów słowami w nawiasie, tłumaczenie fragmentów zdań, transformacje ze słowem kluczem, słowotwórstwo, uzupełnianie tekstu, tzw. open close.

1. Uzupełnianie tekstu odpowiedziami “abc”

W poniższym zadaniu musisz przeczytać tekst, z którego wycięto krótkie fragmenty i zdecydować, która z odpowiedzi poniżej poprawnie uzupełnia luki. Wybierasz spośród czterech odpowiedzi A, B, C i D.

Czego się spodziewać?

Najczęściej jeden punkt dotyczy czasów angielskich, tak jak jest w przykładzie 7.1 i 7.4. W tej sytuacji musisz zorientować się dokładnie w sytuacji zarysowanej w tekście. Często, żeby dobrze odpowiedzieć, musisz cofnąć się o kilka zdań i dobrze wyczuć, o co tak naprawdę chodzi. Inny typ odpowiedzi to wyrazy o podobnym znaczeniu jak np. w punkcie 7.2. Wszystkie słowa mają podobny wydźwięk (sprawić, że coś będzie większe, lepsze, lub że czegoś będzie więcej), ale używa się ich w innych kolokacjach. Uważaj też na przyimki, różne słowa łączą się z różnymi przyimkami, np. w przykładzie 7.3 możesz odrzucić odpowiedzi A i C tylko dlatego, że słowa reason i target nie łączą się z przyimkiem of. 

2. Uzupełnianie tekstu wyrażeniami z ramki

To wariacja zadania, które omówiłam wyżej. Znowu musisz uzupełnić tekst, tym razem jednak wybierasz spośród słów podanych w ramce. Słowa są w swojej podstawowej formie, np. czasowniki są w bezokoliczniku, a przymiotniki zazwyczaj w stopniu równym. Twoim zadaniem jest zmienić ich formę, tak żeby pasowały do kontekstu całości. Pamiętaj, że dwa wyrazy są podane dodatkowo i nie pasują do żadnej luki.

Dobrze się zastanów!

W ramce celowo masz dwa słowa więcej. Najczęściej jest to zmyłka polegająca na tym, że musisz wybrać między dwoma bardzo podobnymi znaczeniowo słowami. W przypadku tego zadania takimi parami mogą być remain i exist oraz sure i necessary. 

Jakie słowo wpisać?

Pamiętaj też o tym, że musisz zmienić formę używanych słów. Na przykładzie zadania wyżej wpiszesz więc (w 10.1) advertisement, nie advertise, (w 10.2) necessarily, nie necessary, (w 10.3) length, nie long i (w 10.4) remains, nie remain. Jest to więc zadanie na słowotwórstwo, utrudnione o wybór odpowiedniego słowa do luki.

3. Słowotwórstwo

To zadanie to nieco łatwiejsza wersja zadania wyżej. Musisz w nim wpisać wyrazy, które podane są w nawiasie obok luki, tylko że w nowej, odpowiedniej formie. Odpada więc konieczność dopasowania słowa do luki. Jest to typowe zadanie na słowotwórstwo.

Jak się za to zabrać?

Zacznij od przeczytania tekstu i zastanów się, jakiego słowa może brakować w luce? Skup się na częściach mowy, do wyboru masz więc: rzeczownik, czasownik, przymiotnik i przysłówek. Następnie zorientuj się, w jakiej formie jest słowo w nawiasie, a potem – w jaki sposób możesz sam stworzyć przymiotnik od rzeczownika (np. comfort-comfortable), albo czasownik od przymiotnika. (np. pure-purify).

Czy wiesz, że…?

W języku angielskim każda część mowy ma swoje typowe końcówki. Nie jest to zasada, istnieje wiele wyjątków, ale nie zaszkodzi nauczyć się tych najczęściej używanych. 

4. Uzupełnianie tekstu

To ostatnia i moim zdaniem najtrudniejsza wersja zadania, które pokazywałam wyżej. Ponownie dostajesz tekst z lukami i musisz wpisać brakujące jedno słowo, żeby otrzymać spójny i logiczny tekst.

Dobra wiadomość!

O ile to zadanie nie należy do najłatwiejszych, mam dla ciebie dobrą wiadomość. W kluczu w większości przypadków dopuszcza się więcej niż jedną odpowiedź. Zawsze oznaczona jest odpowiedź poprawna, ta spodziewana, ale też odpowiedzi dopuszczalne. Dostajesz za nie tyle samo punktów. Przykładowo w punkcie 8.1 poprawna odpowiedź to that, ale dopuszcza się też: this / expected / imagined / believed / supposed / assumed / anticipated / presumed / perceived, czyli aż 9 dodatkowych opcji. 

5. Trójki zdań

To zadanie to zmodyfikowana wersja zadania z arkusza podstawowego. Różnica polega na tym, że na maturze rozszerzonej musisz znaleźć słowo, które pasuje aż do trzech zdań. Nie ma podanych opcji, wyraz musisz wymyślić sam.

Jak się za to zabrać?

W tym zadaniu słowo, które musisz wpisać, będzie miało więcej niż jedno znaczenie. Tylko takie słowa pasują do trzech różnych zdań w różnych kontekstach. Nie skupiaj się na pierwszym zdaniu, tylko przeskanuj wzrokiem wszystkie 3 i najprawdopodobniej w jednym ze zdań, odpowiedź będzie oczywista, bo będziesz znać to słowo akurat w tym kontekście. Wiesz już, jaka jest odpowiedź? Oczywiście, że account. 

Jak przygotować się do tego zadania?

Zawsze ucz się wszystkich znaczeń słów (oczywiście, jeśli mają więcej niż jedno), przykładowo większość moich uczniów doskonale wie, że ask znaczy pytać, ale mało kto pamięta, że ma też drugie znaczenie – prosić.

6. Uzupełnianie zdań słowami w nawiasie

W zadaniu tego typu musisz użyć słów podanych w nawiasie i uzupełnić nimi zdanie, przekształcając je tak, żeby razem tworzyły spójną i poprawną całość. Uważaj na liczbę słów, które możesz wpisać do luki, zawsze jest to ściśle określone w poleceniu. W przypadku tego zadania są to cztery słowa, wliczając te już podane.

Jak przygotować się do tego zadań tego typu?

Najlepszym sposobem na przygotowanie się do takiego zadania jest uczenie się słów w kolokacjach. Nie ucz się samego czasownika rely (polegać) tylko wyrażenia to rely on someone (polegać na kimś). Na tym właśnie polega nauka w Taalhammerze. Uczysz się słów, które później łączysz w kolokacje, a następnie budujesz na ich podstawie całe zdania. Wypróbuj kolekcję stworzoną specjalnie pod wymagania maturalne.

7. Tłumaczenie fragmentów zdań

W zadaniu tego typu możesz spodziewać się różnych zagadnień gramatycznych. Musisz przetłumaczyć fragmenty zdania podane w nawiasach tak, żeby otrzymać poprawne zdanie. Czytaj polecenie – z niego dowiesz się, ile słów możesz użyć do uzupełnienia luki.

Pro tip! 

Przy takim zadaniu znowu masz określone, ile słów możesz użyć. W przypadku tego zadania jest to pięć słów na lukę. Maksymalnie pięć wyrazów, czyli? W arkuszu możesz używać skrótów, na przykład: she’s, we’ve, couldn’t itd. Taki skrót to teoretycznie dwa słowa, ale jeśli zapiszesz je jako jedno słowo, to liczą się jako jedno. Często pojawiają się tu takie zagadnienia, jak tryby warunkowe, czy mowa zależna.

8. Transformacje ze słowem kluczem

W tym zadaniu musisz przepisać zdanie wyżej, używając podanego słowa (nie zmieniaj jego formy) tak, żeby nowe zdanie miało taki sam sens.

Jak możesz przygotować się do tego zadania?

Ucząc się angielskiego, zapamiętuj słowa, które często występują w parze np.likely i unlikely, so i such, few i little, rather, sooner i prefer itd. Pojawiają się one często w zadaniach tego typu.

Część czwarta: wypowiedź pisemna

Czwarta część arkusza to wypowiedź pisemna. W arkuszu rozszerzonym możesz być poproszony o napisanie:

• rozprawki argumentacyjnej,
• rozprawki opiniującej,
• listu formalnego,
• artykułu. 

W arkuszu będziesz mieć dwa tematy do wyboru i zawsze będą to dwa różne typy wypowiedzi, czyli przykładowo rozprawka argumentacyjna i artykuł. Wybierasz jeden temat i zakreślasz numer polecenia, które wybrałeś. Za to zadanie możesz dostać 13 punktów, czyli aż 22%! Dobra wiadomość jest taka, że wbrew temu, co możesz myśleć, do wypowiedzi pisemnej też możesz się przygotować i napisać ją na maksymalną liczbę punktów, niezależnie od tematu. 

Temat wypowiedzi pisemnej na maturze rozszerzonej, a zwłaszcza rozprawek, jest tak obszerny, że poświęciłam na to osobny artykuł, w którym omawiam dokładnie wszystkie 3 formy wypowiedzi (TODO: Link to artykułu o pisemnej).

Gdzie szukać materiałów

Arkusze z poprzednich lat

Dobrym źródłem materiałów jest strona arkusze.pl, na której znajdziesz testy z poprzednich lat. Znajdziesz na niej arkusze CKE (Centralnej Komisji Egzaminacyjnej), czyli te właściwe, ale też próbne z Operonu. Nagrania do słuchanek również dostępne są na tej stronie, a także na YouTubie.

Trenowanie języka angielskiego

Jeśli jeszcze nie do końca rozumiesz wszystkie zagadnienia i chcesz solidnie powtórzyć materiał, od samego początku do końca, koniecznie przećwicz kolekcję w aplikacji Taalhammer. Możesz albo skupić się na konkretnej strukturze gramatycznej, albo trenować zdania i frazy przygotowane specjalnie pod maturę, jeżeli szukasz solidnej porcji wiedzy zebranej w jednym miejscu. 

Podsumowanie, jak przygotować się do matury podstawowej z języka angielskiego?

Niezależnie od tego, czy jesteś tegorocznym maturzystą, czy masz jeszcze kilka lat do egzaminu, możesz sensownie zorganizować swoje powtórki. Jeśli nie masz za dużo czasu, skup się na rozwiązywaniu matur z poprzednich lat. Staraj się notować wszystko, czego jeszcze nie pamiętasz. Idealnie nadaje się do tego aplikacja Taalhammer, w której możesz tworzyć całe kolekcje.

Z arkuszy możesz wyciągnąć więcej niż tylko nowe słówka. Na początku pisałam o tym, jak ważna jest sama struktura arkusza, czyli właśnie to, co omawiam w tym artykule. Dobrze jest wiedzieć, ile czasu możesz poświęcić na słuchanie i jak wyglądają polecenia z każdego typu zadań. Jeśli jesteś typem osoby, która lubi być maksymalnie przygotowana, zajrzyj do informatora CKE, w którym dokładnie opisane są np. zasady oceniania. Kiedy będziesz pisać swoją maturę, nie dasz się zaskoczyć.

I co? Nie taka matura straszna jak ją malują! Jeśli chcesz o coś dopytać, napisz komentarz, postaram się pomóc. Koniecznie przeczytaj pozostałe artykuły dotyczące matury, np. dokładnie omówione wypowiedzi pisemne. Powodzenia! Fingers crossed!