Mowa zależna w języku angielskim. Zasady, konstrukcja i przykłady mowy zależnej (reported speech)

Kiedy po raz pierwszy spotkałam się z mową zależną w języku angielskim w rozmowie z native speakerem, byłam naprawdę zdziwiona i skołowana. Byłam na kawie z dwiema moimi koleżankami Laurą i Kate. Laura opowiadała o chłopaku, którego poznała i powiedziała „I think he is single” (Myślę, że jest singlem). Po jakimś czasie Laura musiała już iść na zajęcia, ale dołączyła do nas Marta. Wtedy Kate zaczęła podsumowywać, co opowiedziała nam Laura, mówiąc na koniec „She said she thought he was single.” Nieźle się wtedy zdziwiłam i zapytałam, co Laura ma na myśli mówiąc, że chłopak BYŁ singlem. Przecież jeszcze chwilę temu Laura twierdziła, że on JEST singlem. Wówczas Kate wytłumaczyła mi więcej na temat reported speech, choć zajęło mi nieco więcej czasu, aby zrozumieć w pełni, jak wygląda mowa zależna w języku angielskim. 

Szczerze mówiąc, reported speech to zagadnienie, które należy do jednych z trudniejszych. Nie martw się jednak. Razem z Taalhammerem zebraliśmy naszą wiedzę wynikającą z lat nauki i opracowywania sposobów na opanowanie języków obcych. Koniecznie z niej skorzystaj, ponieważ mowy zależnej używamy w naprawdę wielu życiowych sytuacjach. W końcu, jeżeli chcesz kogoś zacytować, lub opowiedzieć kolegom, co ktoś do ciebie powiedział, mowa zależna sprawdzi się idealnie. 

Użycie mowy zależnej – kiedy się ją stosuje?

Mowa zależna nazywana jest po angielsku reported speech albo indirect speech. Mowa zależna pojawia się, kiedy chcesz przywołać treść czyjejś wypowiedź, myśl, czy pytanie, ale w sposób pośredni, czyli bez cytowania konkretnie wypowiedzianych słów. 

Oto kilka sytuacji, w których może być niezbędne użycie mowy zależnej: 

• relacjonowanie wypowiedzi 
• przekazywanie czyjejś opinii czy zdania
• przywoływanie informacji z wywiadów 

Mowa zależna w angielskim – jak ją tworzyć?

Aby utworzyć zdania w mowie zależnej, będziesz musiał wprowadzić zmiany w czasach, miejscownikach, zaimkach i czasownikach, aby odpowiednio odzwierciedlić informację z oryginalnej wypowiedzi.

W zespole Taalhammera po wieloletnich obserwacjach naszych własnych przygód z nauką języka, zauważyliśmy, że bardzo często sporo trudności sprawiają uczniom te struktury gramatyczne, które nie mają odpowiednika w języku polskim, lub są zupełnie inaczej konstruowane. W języku polskim zdanie podrzędne występuje w tym samym czasie, co w przywoływanej wypowiedzi, za to w języku angielskim zdanie podrzędne zmienia czas. 

Wypowiedź	Przywołanie wypowiedzi
„Nienawidzę go” – powiedziała Kasia.	Kasia powiedziała, że go nienawidzi.
„I hate him,” said Kasia.	Kasia said that she hated him.

Z pewnością zauważyłeś, że present simple w wypowiedzi zmienił się w past simple w zdaniu przywołującym tą wypowiedź. Jest to tak zwana zasada następstwa czasów.

Zwróć uwagę (w przykładach powyżej i poniżej) na tak zwane „reporting verbs„, czyli na przykład „say”, „tell” i „ask”, które używane są aby przywołać wypowiedź. 

Następstwo czasów – o tym musisz pamiętać

Według zasady następstwa czasów, tworząc zdanie z mową zależną, musisz „przesunąć czas o jeden wstecz”. Brzmi to dosyć dziwnie jeśli o tym nigdy nie słyszałeś. Chodzi o to żeby podkreślić, że dane słowa zostały wypowiedziane w przeszłości, jakiś czas temu. Stąd też nazwa „reported speech”, czyli „raportowanie” o tym co było powiedziane wcześniej.

Zanim powiemy jak „przesuwać” czasy, musisz płynnie operować tymi czasami. W Taalhammerze zdajemy sobie sprawę że łatwiej to powiedzieć niż zrobić -nauka gramatyki przecież często przysparza uczniom trudności. Zebraliśmy więc naszą wieloletnią wiedzę i przygotowaliśmy dla ciebie kilka artykułów podsumowujących czasy w języku angielskim. Analizując różne materiały i obserwując postępy naszych użytkowników oraz uczniów, i rozmawiając z nimi, odkryliśmy, że często przyczyną tego jest fakt że zestawienia czasów koncentrują się na teorii, a nie podają przykładów użycia.  Dlatego też napisaliśmy serię artykułów o czasach, w której wszystko demonstrujemy przykładowymi zdaniami. Listę artykułów znajdziesz na tej stronie.

Tworząc zdania w mowie zależnej możesz posiłkować się poniższym schematem. Po lewej stronie znajduje się czas oryginalnej wypowiedzi, a po prawej czas wypowiedzi która przywołuje wypowiedź.

Mowa bezpośrednia		Mowa zależna
Present Simple	→	Past Simple
Present Continuous	→	Past Continuous
Present Perfect	→	Past Perfect
Present Perfect Continuous	→	Past Perfect Continuous
Past Simple	→	Past Perfect
Past Continuous	→	Past Perfect Continuous
Future Simple	→	Would + bezokolicznik (Future in the Past)
Future Continuous	→	Would be + -ing (Future in the Past Continuous)
Future Perfect	→	Would have + III forma (Future Perfect in the Past)
Future Perfect Continuous	→	Would have been + ing (Future Perfect in the Past Continuous)
First Conditional	→	Second Conditional

Wiem ze sama tabela nie pomaga. Specjalnie dla ciebie przygotowałam przykładowe przekształcenia zdań z mowy niezależnej w zależną, abyś mógł lepiej zrozumieć, jak działa to w praktyce. Pamiętaj, że polskie tłumaczenia nie oddają zmiany czasów, ponieważ w języku polskim takie cofnięcie nie następuje.

I jeszcze raz, zwróć uwagę na tak zwane „reporting verbs„, czyli „say”, „tell” i „ask”.

Jeśli nie do końca wiesz kiedy najlepiej używać powyższych czasów i uważasz, że przydałaby ci się solidna i dobrze zorganizowana powtórka, wypróbuj kurs języka angielskiego Taalhammera i obserwuj efekty.

Present Simple →  Past simple

Mowa bezpośrednia	Mowa zależna
„I like ice cream,” she said.	She said (that) she liked ice cream.
„Lubię lody” – powiedziała.	Ona powiedziała, że lubi lody.

Present Continuous → Past Continuous

„They are playing football,” she said.	She said (that) they were playing football.
„Grają w piłkę” – powiedziała.	Powiedziała, że grają w piłkę.

Past simple → Past Perfect

„He finished his homework,” the mother told me.	The mother told me (that) he had finished his homework.
„Skończył zadanie domowe” – mama mi powiedziała.	Mama mi powiedziała, że skończył zadanie domowe.
„Mary saw a movie yesterday,” they explained.	They explained (that) Mary had seen a movie the day before.
„Mary obejrzała wczoraj film” – wyjaśnili.	Wyjaśnili, że Mary obejrzała wczoraj film.

Past Continuous -> Past Perfect Continuous

„We have been waiting for an hour,” he yelled.	He yelled (that) they had been waiting for an hour.
„Czekaliśmy przez godzinę” – krzyknął.	Krzyknął, że czekali przez godzinę.
„He was studying when I called him,” the sister said.	The sister said that he had been studying when she called him.
„Uczył się, kiedy zadzwoniłam” – powiedziała siostra.	Siostra powiedziała, że się uczył, kiedy ona do niego zadzwoniła.

Future Simple -> would + bezokolicznik (Future in the Past)

„I will visit my grandparents next weekend,” she promised.	She promised she would visit her grandparents the following weekend.
„Odwiedzę moich dziadków w przyszły weekend” – obiecała.	Ona obiecała, że odwiedzi swoich dziadków w przyszły weekend.

Future Continuous -> would be + -ing (Future Continuous in the Past)

„Will you be travelling to Paris tomorrow?” Peter asked.	Peter asked if they would be travelling to Paris the next day.
„Czy będziecie jechać do Paryża jutro?” – spytał Peter.	Peter spytał, czy będą jechać do Paryża następnego dnia.

Future Perfect -> would have + III forma (Future Perfect in the Past)

„He will have completed the project by Friday,” Kate promised.	Kate promised he would have completed the project by Friday.
„Ukończy projekt przed piątkiem” – obiecała Kate.	Kate obiecała, że on skończy projekt przed piątkiem.
„By next year, they will have been working here for five years,” Laura explained.	Laura explained that by the following year, they would have been working here for five years.
„W przyszłym roku będą pracować tu od pięciu lat” – wyjaśniła Laura.	Laura wyjaśniła, że w przyszłym roku będą tu pracować od pięciu lat.

First Conditional -> Second Conditional

„If it rains, we will stay at home,” said her mother.	Her mother said that if it rained, they would stay at home.
„Jeżeli będzie padać, zostaniemy w domu” – powiedziała jej matka.	Jej matka powiedziała, że jeżeli będzie padać, zostaną w domu.

Możesz użyć słowa that w zdaniach w mowie zależnej, choć nie jest to konieczne. Odpowiada ono polskiemu „że”.

UWAGA! Analizując wiele zdań w mowie zależnej, doszliśmy do konkluzji, że następstwa czasów nie stosuje się w kilku sytuacjach: 

• jeżeli ktoś relacjonuje wypowiedź powiedzianą w tej samej chwili (na przykład, speaker w radio relacjonujący jakieś obrady)
• kiedy wypowiedź jest w jednym z czasów zaprzeszłych (past perfect lub past perfect continuous)
• Jeśli wiemy, że sytuacja się nie zmieniła (np. W przypadku zdania “My name is Anna”, nie jest błędem powiedzieć “She said her name is Anna”.
• w zerowym, drugim i trzecim trybie warunkowym.

Jak widzisz, opanowanie mowy zależnej wymaga sporej wiedzy na temat czasów w języku angielskim. Mamy dla ciebie jednak dobrą radę. Zamiast powtarzać regułki gramatyczne, wypróbuj metodę nauki całymi zdaniami. Sprawdziliśmy wiele naukowych tekstów, weryfikując różne metody nauki i testując je na sobie. Wnioski są bardzo proste. Jeżeli uczysz się języka całymi zdaniami, nie tylko szybciej opanujesz słownictwo, ale też automatycznie zrozumiesz, jak tworzy się konstrukcje zdań i używa różnych zasad gramatycznych. Taka metoda może ci się przydać w szczególności, jeżeli chcesz opanować dość trudne do nauczenia zagadnienia, takie jak zmiana następ czasów i tworzenie mowy zależnej. Kolejną bardzo skuteczną metodą jest metoda komunikacyjna. W Taalhammerze mocno wierzymy w to, że nie nauczysz się języka jeśli nie będziesz go używać. Skorzystaj z aplikacji Taalhammer, która bazuje na badaniach naukowych i sztucznej inteligencji, dzięki której możesz skupić się dokładnie na tym materiale, którego chcesz się w danym momencie nauczyć. 

Wypowiedź w mowie zależnej w języku angielskim – o czym jeszcze musisz pamiętać?

Być może zauważyłeś już w przykładowych zdaniach powyżej, że w mowie zależnej zmienia się nie tylko czas czasownika, ale także i inne elementy w zdaniu. Dostosowane muszą być także zaimki osobowe (np. „we” zmienia się na „they”) oraz określenia czasu, w tym: 

• now -> then
• next -> the following, the next
• ago -> before
• tonight -> that night
• today -> that day
• three days ago -> three days before
• tomorrow -> the next day, the following day
• yesterday -> the day before, the previous day
• last week -> the week before, the previous week
• next month -> the month after, the following month

Mowa bezpośrednia	Mowa zależna
„I said I can meet him now,” he said.	He said that he could meet him then.
„She will be there next morning,” she explained.	She explained that she would be there the following morning.
„Did you see her two days ago?” he asked.	He asked if I had seen her two days before.
„Can you meet me tonight?” she asked.	She asked if I could meet her that night.
„Could you check on her today?” the mother asked.	The mother asked if I could check on her that day.
„I can’t tomorrow,” he yelled.	He yelled that he couldn’t the next day.
„It all happened yesterday,” she started her story.	She started her story by saying that it had all happened the day before.
„Did you go to see her last week?” the policeman asked.	The policeman asked if I had gone to see her the previous week.
„What are your plans for the next month?” asked the dean.	The dean asked what my plans were for the following month.

Zmianie ulegają także zaimki wskazujące: 

• this -> that
• these -> those
• here -> there

Mowa bezpośrednia	Mowa zależna
„I can’t stand this!” she sobbed.	She sobbed that she couldn’t stand that.
„Nie mogę tego znieść” – zapłakała.	Zapłakała, że nie może tego (tamtego) znieść.
„What should I do with these?” he asked.	He asked what he should do with those.
„Co powinienem z tym zrobić?” – zapytał.	Zapytał, co powinien z tym (tamtym) zrobić.
„What are you doing here?” the sister whispered	The sister asked in a whisper what I was doing there.
„Co tutaj robisz?” – wyszeptała siostra.	Siostra zapytała szeptem, co ja tu (tam) robię.

Czy wiesz, że doskonałym sposobem na naukę języka obcego jest słuchanie i analizowanie piosenek? Dowiedz się więcej o tej metodzie, czytając nasz artykuł. Niektóre piosenki, a pomocą których lepiej zapamiętasz reported speech to „Norwegian Wood” zespołu The Beatles czy „Apologize” Timbalanda.  Na podobnej zasadzie bardzo pomocne w nauce języka jest oglądanie seriali

Pytania – zasada tworzenia mowy zależnej w angielskim 

W przypadku pytań otwartych, czyli takich, na które można odpowiedzieć w wieloraki sposób, zmienia się je na twierdzenie. 

Spójrz na strukturę:

wprowadzenie + zaimek pytający + podmiot + orzeczenie (zmienione na zasadzie następstwa) + reszta zdania

Przykłady:

„What do you need?” asked Mary.	Mary asked me what I needed.
„Czego potrzebujesz?” zapytała Mary.	Mary zapytała mnie czego potrzebuję.

Jeżeli tworzysz pytania zamknięte, czyli takie, na które odpowiedzieć można tylko „tak” lub „nie”, nie pojawia się zaimek pytający (np. what), lecz if albo whether. 

Spójrz na strukturę:

prowadzenie + if/whether + podmiot + orzeczenie (zmienione na zasadzie następstwa) + reszta zdania

Przykłady:

„Do you love my sister?” asked Laura.	Laura asked if I loved her sister.
„Czy kochasz moją siostrę?” zapytała Laura.	Laura zapytała czy kocham jej siostrę.

Jak skutecznie nauczyć się używania mowy zależnej w mowie i piśmie?

Podczas nauki angielskiego natkniesz się na wiele struktur i treści, które nie mają odpowiednika w języku polskim, lub które rządzą się własnymi regułami. Nie poddawaj się jednak. Przy odrobinie chęci i z doskonałymi materiałami do nauki, na pewno zdobędziesz biegłość językową szybciej niż myślisz. W Taalhammerze przez długi czas analizowaliśmy badania naukowe i bazując na nich oraz na własnym doświadczeniu, stworzyliśmy aplikację dostosowaną do potrzeb uczniów. Zanurz się w niej, aby odkryć wszystkie ciekawe funkcje i skutecznie ucz się języka!

Ćwiczenia 

A: Zmień zdania z mowy bezpośredniej na mowę zależną:

1. She said, „I am studying for the exam.”
2. He exclaimed, „I have won the competition!”
3. „We will visit London next month,” they announced.
4. „Have you finished your homework?” the teacher asked.
5. Mary told me, „I will come to the party if I finish my work.”
6. Tom said, „I can’t attend the meeting today because I am feeling unwell.”
7. „We have just moved into a new house,” she said.
8. John asked, „Will you be joining us for dinner tonight?”

Odpowiedzi

A:

1. She said that she was studying for the exam.
2. He exclaimed that he had won the competition.
3. They announced that they would visit London the next month.
4. The teacher asked if I had finished my homework.
5. Mary told me that she would come to the party if she finished her work.
6. Tom said that he couldn’t attend the meeting that day because he was feeling unwell.
7. She said that they had just moved into a new house.
8. John asked if I would be joining them for dinner that night.