Liczba mnoga w języku niemieckim to podchwytliwy temat. Nie ma dokładnej zgody co do tego, ile jest różnych sposobów, na które można ją tworzyć. Aby napisać dla ciebie ten przewodnik, skończyło się na tym, że zagłębiłam się w prawdziwą króliczą norę niemieckiej morfologii. Wyciągnęłam stare podręczniki ze studiów i przeglądałam różne źródła z zasobów mojej biblioteki. Udało mi się zaobserwować, że istnieje wiele przewidywalnych wzorców niemieckiej liczby mnogiej. Całą tę wiedzę zawarłam dla ciebie w pigułce w tym artykule.
Dodatkowo przygotowałam porady i wskazówki, jak najlepiej nauczyć się (lub odgadnąć!) poprawną liczbę mnogą.
Miłego czytania!
Liczba mnoga rzeczowników w języku niemieckim
Rzeczownika w liczbie mnogiej używamy, gdy chcemy wyrazić, że mówimy o więcej niż jednej osobie, przedmiocie, pomyśle itp. Będziesz chciał z niej skorzystać np. aby zamówić jedzenie dla siebie i swojego przyjaciela albo kupić dwa bilety na film w kinie.
W języku niemieckim liczbę mnogą tworzymy poprzez drobne modyfikacje rzeczownika, takie jak:
- dodanie lub zmiana końcówki,
- dodanie umlautu,
- no i oczywiście zmiana rodzajnika, tak charakterystyczna dla języka niemieckiego.
Różne sposoby na tworzenie liczby mnogiej istnieją po to, aby ułatwić wymowę. Większość niemieckich rzeczowników w liczbie mnogiej jest tworzona właśnie na podstawie brzmienia rzeczownika w liczbie pojedynczej. Może to być kwestia:
- pisowni (tj. jaki przyrostek ma rzeczownik),
- tego, która sylaba jest akcentowana,
- długości rzeczownika (jednosylabowy vs. wielosylabowy).
Na przykład:
- większość rzeczowników zakończonych na -el, -en lub -er nie zmienia się w liczbie mnogiej, np.: der Computer – die Computer (komputer, komputery).
- większość rzeczowników, które mają akcentowaną ostatnią sylabę, przyjmie końcówkę -e w liczbie mnogiej, np. das Getränk – die Getränke (napój, napoje),
- większość rzeczowników jednosylabowych przyjmie końcówkę -e + umlaut w liczbie mnogiej, np. der Traum – die Träume (sen,sny).
Możliwe jest przedstawienie kategorii niemieckich rzeczowników w liczbie mnogiej na różne sposoby, ale w tym artykule przyjmiemy, że istnieje 5 głównych kategorii, ponieważ obejmują one większość rzeczowników:
- końcówka -e
- końcówka -(e)n
- końcówka -s
- końcówka -er
- brak końcówki
Jest jednak jedna złota zasada, o której należy pamiętać podczas tworzenia liczby mnogiej: rzeczowniki w liczbie mnogiej zawsze używają die jako rodzajnika określonego (a rodzajnik nieokreślony w liczbie mnogiej nie istnieje). Zauważysz to, przeglądając wszystkie przykłady w tym artykule!
Pięć głównych sposobów tworzenia liczby mnogiej
Przyjrzyjmy się teraz dokładnie każdemu ze sposobów na tworzenie liczby mnogiej rzeczowników. Jednak zanim przedstawię ci wszystkie zasady, chciałabym, abyś pamiętał o jednej rzeczy: tych zasad jest całkiem sporo. Są przydatne do zrozumienia i zobrazowania sobie, jak funkcjonuje liczba mnoga w języku niemieckim, ale bardzo mało prawdopodobne jest, że uda ci się świadomie stosować je wszystkie w trakcie mówienia po niemiecku. Trwałoby to po prostu za długo. W trakcie rozmowy nie będziesz mieć czasu na zatrzymywanie się i analizowanie.
Wyobraź sobie, że w twoim zdaniu pojawia się np. słówko Gebäude (budynek). Musiałbyś zatrzymać się i zastanowić: najpierw jaki ma rodzajnik, później przypomnieć sobie zasady i zdecydować, do której kategorii należy to słowo, aby wybrać odpowiednią końcówkę. Przeprowadziłeś już całą analizę strukturalną, a jedyne co chciałeś zrobić to powiedzieć zdanie… Nauka języka nie działa w ten sposób.
Musisz dążyć do tego, aby wyrobić sobie intuicję aparatu mowy i działać automatycznie. Jak to zrobić? Ucz się na pamięć od razu par słów np. der Hund, die Hunde (pies, psy). Najlepiej uczyć się nowych rzeczowników wraz z rodzajnikiem i liczbą mnogą i w ten sposób powtarzać je do czasu, aż utrwalą się w twojej pamięci długotrwałej. Właśnie w takiej formie przygotowałam dla ciebie przykłady w tym artykule.
Pamiętaj, że regularność w nauce języków jest kluczowa. Lepiej uczyć się po trochę każdego dnia, niż robić to sporadycznie przez dłuższe godziny. Regularne powtórki pozwalają utrzymać wiedzę na dłuższą metę poprzez przeniesienie informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej. To oznacza, że będziesz bardziej skłonny do przypomnienia sobie materiału w przyszłości oraz użycia nowych słów w konwersacji. Badania pokazują, że pięć do siedmiu powtórzeń zazwyczaj wystarczy, aby utrwalić i na stałe zapamiętać słownictwo. W naszej aplikacji czekają na ciebie gotowe powtórki opracowane na zasadzie Spaced Repetition (czyli powtarzanie w odstępach). Jeżeli będziesz uczyć się niemieckich słówek przy użyciu tej metody regularnie, to prawdopodobieństwo zapamiętania nowych informacji wyniesie 90-95%. W ciągu roku oznacza to, że nauczysz się 10 000 słówek w obcym języku. Jak to możliwe? Nie zwlekaj i zacznij naukę już dziś!
Końcówka -e
Dodawanie końcówki -e to najczęstszy sposób tworzenia liczby mnogiej rzeczowników w języku niemieckim. Aż 80% rzeczowników rodzaju męskiego i 75% rzeczowników rodzaju nijakiego przyjmuje końcówkę -e.
Jeśli więc jesteś dopiero osobą początkującą, to skorzystaj z tej wiedzy i kiedy nie będziesz pewny, jak tworzyć liczbę mnogą, dodawaj końcówkę -e, aż nabierzesz płynności. Później w trakcie nauki stopniowo wyrobisz sobie coraz więcej nawyków.
Jednak jeśli rzeczownik kończy się na samogłoskę, to możesz mieć pewność, że końcówka jego liczby mnogiej to nie -e, ani -en, bo dwie samogłoski nigdy nie występują obok siebie np. die Autoe, die Autoen. Byłoby to po prostu bardzo niewygodne do wypowiedzenia.
- Można powiedzieć, że końcówkę -e przyjmują prawie wszystkie rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego:
| der Tag, die Tage | dzień, dni |
| der Fuß, die Füße | stopa, stopy |
| das Jahr, die Jahre | rok, lata |
| das Beispiel, die Beispiele | przykład, przykłady |
- Wszystkie rzeczowniki rodzaju męskiego z końcówkami -eur, -ich, -ig, -ling:
| der Friseur, die Friseure | fryzjer, fryzjerzy |
| der Ingenieur, die Ingenieure | inżynier, inżynierowie |
| der Teppich, die Teppiche | dywan, dywany |
| der König, die Könige | król, królowie |
| der Lehrling, die Lehrlinge | praktykant, praktykanci |
- Rzeczowniki rodzaju nijakiego zakończone na -nis otrzymują przed końcówką -e dodatkowo -s:
| das Erlebnis, die Erlebnisse | przeżycie, przeżycia |
| das Ergebnis, die Ergebnisse | wynik, wyniki |
| das Bedürfnis, die Bedürfnisse | potrzeba, potrzeby |
| das Zeugnis, die Zeugnisse | świadectwo, świadectwa |
- Wiele monosylabowych rzeczowników:
| der Arm, die Arme | ramię, ramiona |
| der Weg, die Wege | droga, drogi |
| die Nacht, die Nächte | noc, noce |
| die Hand, die Hände | dłoń, dłonie |
| die Stadt, die Städte | miasto, miasta |
| die Haut, die Häute | skóra, skóry |
*Zauważ, że wszystkie monosylabowe rzeczowniki rodzaju żeńskiego oprócz końcówki -e w celu uproszczenia wymowy, otrzymują dodatkowo Umlaut.
Umlaut, albo inaczej “przegłos” to zamiana samogłosek “a”, “o” i “u” na “ä”, “ö”, “ü”. Nie wiesz jak wymawiać niemieckie umlauty? Zajrzyj do artykułu: Niemiecki alfabet – wszystkie litery z zapisem fonetycznym.
Końcówka -(e)n
Kolejna dobra wiadomość: Końcówkę -(e)n przyjmuje około 90% rzeczowników rodzaju żeńskiego!
- Wszystkie rzeczowniki z przyrostkiem rodzaju żeńskiego (np. -ung, -schaft, -tät, -ion, -keit, -ur)
| die Bildung, die Bildungen | edukacja, edukacje |
| die Freundschaft, die Freundschaften | przyjaźń, przyjaźnie |
| die Aktivität, die Aktivitäten | aktywność, aktywności |
| die Station, die Stationen | stacja, stacje |
| die Möglichkeit, die Möglichkeiten | możliwość, możliwości |
| die Kultur, die Kulturen | kultura, kultury |
- Rzeczowniki zakończone na -in podwajają 'n’ przed dodaniem końcówki -en:
| die Studentin, die Studentinnen | uczennica, uczennice |
| die Freundin, die Freundinnen | przyjaciółka, przyjaciółki |
| die Ärztin, die Ärztinnen | lekarka, lekarki |
| die Lehrerin, die Lehrerinnen | nauczycielka, nauczycielki |
- 99% wszystkich rzeczowników zakończonych na -e otrzymuje końcówkę -n (bez dodatkowego -e):
| die Katze, die Katzen | kot, koty |
| der Junge, die Jungen | chłopiec, chłopcy |
| der Kunde, die Kunden | klient, klienci |
| der Name, die Namen | imię, imiona |
- Rzeczowniki rodzaju męskiego kończące się na -ent, -ant, -or, -ist (zazwyczaj odnoszące się do zawodów):
| der Student, die Studenten | student, studenci |
| der Assistent, die Assistenten | asystent, asystenci |
| der Professor, die Professoren | profesor, profesorowie |
| der Polizist, die Polizisten | policjant, policjanci |
Końcówka -s
Końcówkę -s otrzymują najczęściej wyrazy obcego pochodzenia (bardzo duża część z nich to anglicyzmy).
| der Klub, die Klubs | klub, kluby |
| das Auto, die Autos | samochód, samochody |
| die Kamera, die Kameras | aparat, aparaty |
| das Restaurant, die Restaurants | restauracja, restauracje |
| das Detail, die Details | szczegół, szczegóły |
Końcówka -er
- Wiele rzeczowników monosylabowych rodzaju nijakiego:
| das Licht, die Lichter | światło, światła |
| das Gesicht, die Gesichter | twarz, twarze |
| das Bild, die Bilder | obrazek, obrazki |
| das Kind, die Kinder | dziecko, dzieci |
- Większość z nich otrzymuje również przegłos:
| das Buch, die Bücher | książka, książki |
| das Haus, die Häuser | dom, domy |
| das Wort, die Wörter | słowo, słowa |
| das Glas, die Gläser | szklanka, szklanki |
Brak końcówki
Niektóre rzeczowniki w liczbie mnogiej nie otrzymują żadnej końcówki. Zmienia się jedynie rodzajnik. Są to:
- Wszystkie rzeczowniki zakończone na -chen, -lein:
| das Mädchen, die Mädchen | dziewczynka, dziewczynki |
| das Häuschen, die Häuschen | domek, domki |
| das Fräulein, die Fräulein | panna, panny |
| das Tännlein, die Tännlein | choinka, choinki |
- Rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego zakończone na: -er, -en, -el (większość z nich otrzymuje przegłos):
| der Garten, die Gärten | ogród, ogrody |
| der Bruder, die Brüder | brat, bracia |
| der Apfel, die Äpfel | jabłko, jabłka |
| der Vater, die Väter | ojciec, ojcowie |
Ciekawostka: Nie we wszystkich językach istnieje liczba mnoga rzeczowników. Na przykład nie ma jej w języku indonezyjskim, który w ogóle nie ma morfologii. Przez to nie dochodzi do modyfikacji rzeczownika. Nie ma więc specjalnej formy dla liczby mnogiej, jak np. „książki” w polskim czy „die Bücher” w niemieckim. Zamiast tego używają tego samego słowa dla jednej i dla wielu rzeczy. Przykładowo:
- buku – oznacza „książka”.
- buku buku – książki
- dua buku – “dwie książka”
- banyak buku – „wiele/dużo książka”
Zamiast odmieniać rzeczowniki w indonezyjskim, powtarzamy słowo np. “buku buku”, podajemy konkretną liczbę, dodajemy słowo „banyak” (wiele/dużo) lub korzystamy z kontekstu zdania, aby powiedzieć, czy mówimy o jednej, czy wielu rzeczach. Interesujące, prawda?
Rzeczowniki, które mają tylko liczbę pojedynczą
Niektóre rzeczowniki w języku niemieckim są używane tylko w liczbie pojedynczej. Nie mają one właściwej formy liczby mnogiej. Wynika to z tego, że te rzeczowniki są niepoliczalne (np. die Liebe – miłość) lub są traktowane jako zbiorowe pojęcia (np. das Obst – owoce).
| das Obst | owoce |
| das Gemüse | warzywa |
| die Milch | mleko |
| die Liebe | miłość |
| das Geschirr | naczynia |
| der Hunger | głód |
| das Fleisch | mięso |
| das Rauchen | palenie papierosów |
Rzeczowniki, które mają tylko liczbę mnogą
Niektóre rzeczowniki z kolei nie mają liczby pojedynczej. Występują tylko w liczbie mnogiej. Stworzenie liczby pojedynczej jest w ich przypadku niemożliwe ze względu na zbiorowe znaczenie rzeczowników (np. die Geschwister – rodzeństwo):
| die Eltern | rodzice |
| die Geschwister | rodzeństwo |
| die Ferien | ferie/wakacje |
| die Leute | ludzie |
| die Finanzen | finanse |
Ucz się liczby mnogiej z aplikacją Taalhammer
Czy można uczyć się gramatyki w przyjemny sposób? Tak! Na przykład, słuchając podcastów albo piosenek w języku niemieckim. Jak to możliwe? Jak wspominałam wcześniej, bardzo dużo reguł gramatycznych jest związanych z fonetyką i istnieją one po to, aby ułatwić wymowę. Dlatego osłuchanie się z językiem, którego się uczymy, jest takie ważne. Słuchanie treści w języku niemieckim pomoże ci w wyszkoleniu intuicji aparatu mowy. Warto regularnie z tego korzystać. Oprócz słuchania muzyki wypróbuj naszą aplikację Taalhammer. Znajdziesz tam wiele słuchanek ze słowami, których aktualnie się uczysz. Dzięki temu od razu poznasz wymowę nowych słów i zaangażujesz do nauki więcej zmysłów, co dodatkowo wpłynie korzystnie na zapamiętywanie. Powodzenia z nauką niemieckiego!