Jak wytłumaczyć coś, co nie istnieje? Z takim problemem mierzą się nauczyciele języka angielskiego, którzy muszą wyjaśnić uczniom na czym polega czas present perfect. Konstrukcja ta w końcu nie występuje w języku polskim. Czy aby na pewno? Na końcu artykułu mam dla Ciebie małą niespodziankę! Jako korepetytorka widzę ile osób nie czuje się pewnie w używaniu tego czasu. Sama wpadłam w pułapkę recytowanych z podręczników formułek, które na dobrą sprawę tylko nas ograniczają.
Pewnego dnia jeden z moich uczniów przez całą lekcję był z złym humorze. Kiedy zapytałam go czy coś się stało, odpowiedział że za nic w świece nie może zrozumieć czasu present perfect. To wtedy uznałam, że najlepszym sposobem nauki jest nauka kontekstowa, więc wytłumaczyłam mu ten czas na przykładzie wielu różnych zdań i sytuacji. Takim samym myśleniem kieruje się Taalhammer. Po wnikliwym przestudiowaniu zasad, długich dyskusjach i przeanalizowaniu mnóstwa przykładów, znaleźliśmy w Taalhammerze prostą odpowiedź na pytanie “Kiedy wybrać czas present perfect?”. Właśnie w tym artykule chcemy się z tobą nią podzielić.
Present perfect to chyba najciekawszy czas w angielskiej gramatyce. Wszystko dlatego, że łączy w sobie teraźniejszość i przeszłość. Nie martw się jednak, nie jest on konieczny, żeby płynnie mówić po angielsku. Służy nam do wyrażania bardziej szczegółowych komunikatów. Dużo osób ma z tym czasem trudności, bo nie mamy żadnego jego odpowiednika w języku polskim, ale po przeczytaniu tego artykułu, nie będziesz mieć najmniejszego problemu z używaniem go w rozmowie.
Zastosowanie czasu present perfect simple
Po przeczytaniu wszystkich możliwych źródeł uznaliśmy, że najważniejszym jest, że present perfect łączy w sobie przeszłość i teraźniejszość. To połączenie jest trudnym konceptem dla Polaków, ponieważ nie istnieje w języku polskim. Dlatego właśnie czasem zdania w tym czasie będą tłumaczone na język polski w czasie teraźniejszym, a czasem w przeszłym, w zależności od kontekstu. To połączenie między przeszłością i teraźniejszością może być wyrażone w różny sposób.
Czynności, które zaczęły się w przeszłości i nadal trwają
Pierwszą oznaką tego, że mowa o czasie present perfect, jest pojawienie się w zdaniu czynności, które zaczęły się w przeszłości i nadal trwają. W takich zdaniach najlepiej widać obecność dwóch czasów. Kiedy decydujemy się użyć czasu present perfect, zależy nam na tym, żeby podkreślić ciągłość tej czynności. Spójrz na przykład: “We have played football since we were children”, czyli “gramy w piłkę od dzieciństwa”. Zaczęliśmy grać w piłkę w dzieciństwie i dalej się tym zajmujemy. Tylko ten czas pozwala nam w taki łatwy i nie opisowy sposób podkreślić, że ta czynność, która dalej ma miejsce, zaczęła się w przeszłości. Takie zdania będziemy tłumaczyć na język polski w czasie teraźniejszym.
| Angielski | Polski |
|---|---|
| We have played football since we were children. | Gramy w piłkę od dzieciństwa. |
| He has been my best friend since we were nine. | On jest moim najlepszym przyjacielem, odkąd skończyliśmy dziewięć lat. |
| I have worked for this company for more than eight years. | Pracuję w tej firmie od ponad ośmiu lat. |
Czynności, które się już zakończyły
Czas present perfect stosujemy też do mówienia o czynnościach, które się już zakończyły, ale według mówiącego, mają one jakiś wpływ na teraźniejszość.
| Angielski | Polski |
|---|---|
| She has just written the letter. | Ona właśnie napisała list. |
| This journey has been a very pleasant surprise. | Ta podróż była bardzo przyjemną niespodzianką. |
| I’ve broken my leg. | Złamałam nogę. |
| Have you got the present yet? | Czy dostałeś już prezent? |
W miarę jak coraz lepiej czułam ten czas, dotarło do mnie, że w czasie present perfect musimy sobie często coś dopowiedzieć. Często pomaga mi wyobrażenie sobie całej sytuacji, w której mogłabym dane zdanie powiedzieć, wtedy dużo łatwiej jest podjąć decyzję, który czas będzie najlepszą opcją.
Spójrz jeszcze raz na powyższe przykłady: “She has just written the letter” – jaki ma to wpływ na teraźniejszość? Ano taki, że list jest już napisany. “I’ve broken my leg”, skutek może być taki, że nie mogę chodzić. W zależności od kontekstu dopowiemy sobie coś innego, ale najważniejsze jest to, że interesuje nas efekt, a nie konkretny czas. Jako że te czynności są już zakończone, możemy oczywiście użyć czasu past simple.
Wszystko zależy od nas i od tego, co chcemy przekazać. Czy interesuje nas sam fakt złamania nogi – wtedy możemy spokojnie użyć czasu przeszłego (I broke my leg), czy może konsekwencje tego złamania (I have broken my leg), czyli to, że nie mogę chodzić, mam gips i nie zagram meczu?
Doświadczenia życiowe
Ostatnia sytuacja, w której używamy czasu present perfect to zdania mówiące o doświadczeniach życiowych. Czasami możemy je rozpoznać, ponieważ zaczynają się wyrażeniami “It’s the first/last/best/… time”. Jeśli decydujemy się mówić o takich sytuacjach w tym czasie, to znaczy, że wpłynęły one jakoś na naszą teraźniejszość.
Spójrz na przykład: “It’s the first time I’ve been to Amsterdam”, czyli “To pierwszy raz, kiedy jestem w Amsterdamie”. O wyjeździe do innego miasta możemy powiedzieć w zwykłym czasie przeszłym (I went to Amsterdam for the first time), jednak wtedy podkreślamy sam fakt, że taki wyjazd miał miejsce, a nie związek z teraźniejszością i wpływ, jaki ten wyjazd miał na nas i nasze doświadczenia.
Zawsze mówię moim uczniom, żeby porównali zdanie, w którym wykonawcą czynności są oni sami, z takim, w którym wykonawcą czynności jest William Szekspir, np. “I’ve written a love poem” (Napisałem wiersz miłosny) – zdanie tyczy się mnie, sytuacja może ulec zmianie, więc użyłam czasu present perfect. Z drugiej strony “William Shakespeare wrote many tragedies” (William Szekspir napisał wiele tragedii) – zdanie tyczy się Szekspira, nic nie ulegnie już zmianie, więc użyłam czasu past simple.
| Angielski | Polski |
|---|---|
| It’s the first time I’ve been to Amsterdam. | To pierwszy raz, kiedy jestem w Amsterdamie. |
| I have watched this film with you for the last time. | Ostatni raz oglądam z tobą ten film. |
| It’s the best time I’ve had in months. | To najlepsza zabawa od miesięcy. |
Czasem może być ciężko zdecydować, którego czasu najlepiej użyć, pamiętaj jednak, że to zależy tylko od ciebie i tego co chcesz przekazać. Najlepsze efekty przyniesie ci analizowanie zdań w odpowiednim kontekście. Taki sposób nauki oferuje aplikacja Taalhammer.
Typowe wyrażenia w czasie present perfect simple
For i since
Oba te słowa znaczą “od”. “For” używamy, kiedy podajemy przedział czasowy, np. “for three days”, a “since”, kiedy podajemy konkretny moment w przeszłości, np. “since Monday”. Na dobrą sprawę są one wymienne, możemy powiedzieć “since 2020” i “for three years” i oba wyrażenia znaczą dokładnie to samo.
| Angielski | Polski |
|---|---|
| We have played football since we were children. | Gramy w piłkę od dzieciństwa. |
| He has not known her for a long time. | On nie zna jej od dawna. |
| She hasn’t had a day off since 1999. | Ona nie miała dnia wolnego od 1999 roku. |
Ever i never
Tych słów używamy, gdy mówimy o różnych doświadczeniach życiowych. “Ever” przyda nam się w pytaniach, a “never” w przeczeniach. Spójrz na przykłady:
| Angielski | Polski |
|---|---|
| Have you ever thought about going to Asia? | Czy myślałeś kiedyś o wyjeździe do Azji? |
| This is the most ridiculous thing you’ve ever told me. | To najbardziej absurdalna rzecz, jaką kiedykolwiek mi powiedziałeś. |
| They have never been on holiday in South Asia. | Oni nigdy nie byli na wakacjach w Azji Południowej. |
Recently i lately
Kolejna para słów to “recently” i “lately”, które można przetłumaczyć jako “ostatnio”. Tymi słowami delikatnie akcentujemy, że czynność miała miejsce w przeszłości, ale nie mówimy dokładnie kiedy.
| Angielski | Polski |
|---|---|
| Recently I’ve seen her twice. | Ostatnio widziałam ją dwa razy. |
| Lately I haven’t slept well. | Ostatnio źle śpię. |
Yet
“Yet” użyjemy w pytaniach i przeczeniach. Uważaj jednak na zmianę znaczenia. “Yet” w pytaniu znaczy “już”, w przeczeniu “jeszcze”. Popatrz na zdania: “Have you talked to her yet?” (Czy już z nią rozmawiałeś?), “No, not yet” (Nie, jeszcze nie). Pamiętaj, że “yet” jest zawsze na końcu zdania.
| Angielski | Polski |
|---|---|
| Have you talked to her yet? | Rozmawiałeś z nią już? |
| No, I haven’t talked to her yet. | Nie, jeszcze z nią nie rozmawiałem. |
Already i just
“Already” przetłumaczymy jako “już”, a “just” jako “właśnie”. Standardowo te słowa będą stawiane pomiędzy operatorem “have” lub “has” i czasownikiem, np. “I’ve just just met him” (Ona właśnie go spotkała), “We have already booked the hotel” (Zarezerwowaliśmy już hotel).
| Angielski | Polski |
|---|---|
| We’ve just done some grocery shopping. | Właśnie zrobiliśmy zakupy spożywcze. |
| They have already met her, but we have not yet. | Oni już ją poznali, ale my jeszcze nie. |
So far
“So far” oznacza “jak do tej pory”. Tego wyrażeniu używamy, kiedy sytuacja może ulec zmianie. Spójrz: “I’ve been to Spain once so far” to “Jak do tej pory byłam w Hiszpanii raz”, ale mogę pojechać znów. To typowe zastosowanie czasu present perfect.
| Angielski | Polski |
|---|---|
| I’ve been to Spain once so far. | Jak do tej pory byłam w Hiszpanii raz. |
| So far we haven’t found the keys. | Jak do tej pory jeszcze nie znaleźliśmy kluczy. |
Budowa present perfect simple
W czasie present perfect, podobnie jak w present simple i past simple, będziemy potrzebować operatora. Różnica polega na tym, że w tym czasie będziemy używać go w pytaniach, przeczeniach, ale też w zdaniach oznajmujących. Operator w tym czasie to czasownik “have” lub “has” dla trzeciej osoby liczby pojedynczej (he/she/it).
osoba + have/has + czasownik w 3-ciej formie
| Angielski | Polski |
|---|---|
| I have worked for three months for a Norwegian company. | Pracowałem trzy miesiące dla norweskiej firmy. |
| They have already met her, but we have not yet. | Oni już ją poznali, ale my jeszcze nie. |
| We have invited nice people. | Zaprosiliśmy miłych ludzi. |
| She has been to China two times. | Ona była w chinach dwa razy. |
Czasownik w trzeciej formie, kiedy jest regularny, po prostu przyjmuje końcówkę -ed. Formy czasowników nieregularnych warto nauczyć się na pamięć, ale nie martw się, istnieje metoda, dzięki której to zadanie nie będzie takie trudne. Więcej na ten temat w tym artykule jak najlepiej uczyć się słówek.
Pytania w czasie present perfect simple
Wiemy już, jaki jest operator w tym czasie. Teraz jedyne o czym musisz pamiętać, to inny szyk zdania. Zaczynamy od operatora “have” lub “has”, następnie podajemy podmiot i czasownik w trzeciej formie, tzn. past participle.
have/has + osoba + czasownik w 3-ciej formie (imiesłów przymiotnikowy bierny)
| Angielski | Polski |
|---|---|
| Have you ever had a car accident? | Czy miałeś kiedyś wypadek samochodowy? |
| Have you ever seen this actor before? | Czy kiedykolwiek wcześniej widziałeś tego aktora? |
| Have they already gone to China? | Czy pojechali już do Chin? |
| Has she told you that ridiculous joke yet? | Czy ona już opowiedziała ci ten absurdalny żart? |
| Has he played this game yet? | Czy on już grał w tę grę? |
Wskazówka: czy wiesz o ile prościej jest uczyć się budowy konkretnego czasu z piosenek niż książek do gramatyki? Piszemy o tym w tym artykule: Nauka angielskiego z piosenek. W przypadku czasu present perfect pomocą służy nam Rod Steward, który w swoim repertuarze ma aż dwie piosenki, których tytuł to pytanie w tym właśnie czasie. Mowa tu o “Have you ever seen the rain?” i “Have I told you lately”. Nie ma za co!
Przeczenie w present perfect simple
Nasz operator występuje także w przeczeniach, musimy jednak dodać do niego słówko “not”.
HAVE + NOT = HAVEN’T
HAS + NOT = HASN’T
W przeczeniach wracamy do kolejności ze zdania oznajmującego:
osoba + HAVEN’T/HASN’T + czasownik w 3-ciej formie
| Angielski | Polski |
|---|---|
| I haven’t been to the cinema for ages. | Dawno nie byłem w kinie. |
| We haven’t done the dishes yet. | Nie umyliśmy jeszcze naczyń. |
| She hasn’t had a day off since 1999. | Ona od 1999 roku nie miała dnia wolnego. |
| He hasn’t spoken to them yet. | On z nimi jeszcze nie rozmawiał. |
Istnieje drugi czas teraźniejszy perfect, mianowicie czas present perfect continuous. Jeśli chcesz dowiedzieć się czegoś na jego temat, zajrzyj do artykułu poświęconemu temu właśnie zagadnieniu.
Jak najlepiej nauczyć się używać czasu present perfect?
Czas present perfect może być dla nas kłopotliwy, bo nie mamy podobnej konstrukcji w języku polskim. Dlatego właśnie część zdań w tym czasie przetłumaczymy na język polski w czasie teraźniejszym, a część w czasie przeszłym. Tak możesz przeczytać we wszelkich podręcznikach do gramatyki angielskiej i to samo jest powtarzają wszelkie serwisy językowe od góry do dołu kiedy wyszukasz frazę „present perfect”. Tylko czyt aby na pewno tak jest?
Spójrz na poniższe zdania w języku polskim:
- Ja mam to zrobione
- To zostało powiedziane
- On jest poinformowany
Powyższe zdania w zasadzie niczym się nie różnią od konstrukcji preset perfect. W zdaniu „Ja mam to zrobione” mamy czasownik posiłkowy mieć plus czasownik główny jako imiesłów bierny czyli odpowiednik 3 formy czasownika w angielskiem czyli Past Participle.
Jeśli chodzi zaś o znaczenie tego zdania, to również wyraża ono dokładnie to do czego służy Present perfect w angielskim czyli czynność wykonaną w przeszłości, która ma wpływ na teraźniejszość.
Okazuje się, że pod pewnymi względami języki potrafią być do siebie bardzo podobne, wbrew obiegowym opiniom.
Jeśli po przeczytaniu artykułu czujesz, że wiesz już mniej więcej w jakich sytuacjach dobrze jest użyć tego czasu to mam dla Ciebie złą nowinę. Nie ma szans abyś użył tych informacji w czasie rozmowy aby płynnie i poprawnie skonstruować zdanie. Sam widzisz, że potrzeba było całego artykułu i conajmniej kilkunastu przykładów, żeby przedstawić to zagadnienie, a i tak potraktowaliśmy je niezbyt dogłębnie. Jeśli chcesz tą wiedzę ugruntować i , co najważniejsze zautomatyzować, wypróbuj aplikację Taalhammer. Znajdziesz w niej zdania i całe teksty oraz nagrania, w których pokazany został czas present perfect. Najlepszy sposób nauki języka to nauka kontekstowa poprzez naukę całych zdań i taką właśnie metodę zapewnia ci aplikacja Taalhammer. W ten sposób opanujesz dziesiątki przykładów z czasem Present Perfect, tak aby w czasie rozmowy zareagować odruchowo.
Ćwiczenia – present perfect
- For czy since?
- I’ve lived here __________ 2009.
- I’ve lived here __________ 14 years.
- They have known each other _________ ages.
- They have known each other _________ they were children.
- He hasn’t eaten sugar _______ Christmas.
- He hasn’t eaten sugar_______ 3 months.
- You haven’t played this game______ many weeks.
- You haven’t played this game ______ last summer.
- She’s changed a lot _________ the last time I saw her.
- Przetłumacz zdania
| Polski | Angielski |
| Czy kiedykolwiek byłeś w Madrycie? | |
| Zrobiłam już ciasto. | |
| Znamy się od 15 lat. | |
| Ostatnio jej nie widziałam. | |
| Kupiłeś już bilety? Nie, nie kupiłem jeszcze biletów. | |
| I’ve played basketball since I was 10. | |
| So far, I’ve read 1 book in Italian. | |
| I’ve just finished working. | |
| We have never been abroad. | |
| You’ve already told me that. |
Klucz odpowiedzi
- For czy since?
- since
- for
- for
- since
- since
- for
- for
- since
- since
2. Przetłumacz zdania
| Polski | Angielski |
| Have you ever been to Madrid? | |
| I’ve already made pie. | |
| We’ve known each other for 15 years. | |
| I haven’t seen her recently. | |
| Have you bought the tickets yet? No, I haven’t bought the tickets yet. | |
| Gram w koszykówkę odkąd miałem 10 lat. | |
| Jak do tej pory przeczytałam jedną książkę po włosku. | |
| Właśnie skończyłam pracować. | |
| Nigdy nie byliśmy za granicą. | |
| Już mi to mówiłeś. |