Rodzajniki niemieckie przez długi czas były dla mnie problematycznym zagadnieniem. Będąc w gimnazjum zawsze złościłam się, gdy dostawałam niższe oceny za różne prace pisemne przez użycie niewłaściwych rodzajników. Wydawały mi się one niepotrzebne i zbyt skomplikowane, żeby w ogóle spróbować je zrozumieć. Nie wiedziałam wtedy jeszcze, że z czasem pokocham język niemiecki i jego zawiłości gramatyczne, w tym rodzajniki niemieckie.
Gdy zaczęłam studiować filologię niemiecką poznałam świetnego profesora, który tak bardzo nie mógł znieść błędów związanych z rodzajnikami, że poświęcił dwa wykłady na wytłumaczenie ich. Poznałam wtedy „sekret”, o którym nie słyszałam nigdy wcześniej, a który tak bardzo uprościłby moje początki nauki niemieckiego! Dzięki niemu, nawet jeśli nie znam rodzajnika jakiegoś słowa jestem w stanie zgadnąć go z 99% skutecznością. Podzielę się nim z tobą w dalszej części tego artykułu. Zapraszam do czytania!
Czym są rodzajniki w języku niemieckim?
Język niemiecki jest znany z tego, że występują w nim rodzajniki. Dzięki rodzajnikom możemy określić rodzaj gramatyczny rzeczowników. Dla osób, których językiem ojczystym jest język polski rodzajniki to trudna koncepcja, ponieważ w języku polskim one w ogóle nie istnieją. Trudno jest więc zrozumieć coś czego w naszym języku nie ma. W języku polskim od razu możemy określić rodzaj po rzeczowniku t.j. “łąka” jest rodzaju żeńskiego, a “las” rodzaju męskiego. W języku niemieckim informację o rodzaju rzeczownika przekazują właśnie rodzajniki. Oto one:
| Polski | ||||
|---|---|---|---|---|
| rodzaj męski | rodzaj żeński | rodzaj nijaki | liczba mnoga | |
| rodzajnik określony | der | die | das | die |
| rodzajnik nieokreślony | ein | eine | ein | – |
Musisz również wiedzieć, że rodzaj gramatyczny jest pojęciem, które funkcjonuje tylko w obrębie języka. Nie porównuj więc rodzaju gramatycznego rzeczowników w języku polskim z tymi w języku niemieckim, np. “jabłko” jest rodzaju nijakiego, a “der Apfel” jest rodzaju męskiego. Najlepszym sposobem na nauczenie się właściwego rodzajnika jest zapamiętywanie każdego rzeczownika od razu z jego rodzajnikiem. Choć wiadomo, łatwo to powiedzieć, a trudniej zrobić. Dlatego, w dalszej części artykułu, przedstawię ci parę sposobów ułatwiających naukę rodzajników.
Wskazówka: Jeśli podczas rozmowy nie znasz właściwego rodzajnika, nie przejmuj się i powiedz którykolwiek z nich. Pamiętaj, że najważniejsza jest komunikacja, a nie poprawność językowa.
Rodzajniki określone: der, die, das
W języku niemieckim wyróżniamy trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki. Prawie każdy rzeczownik musi być poprzedzony rodzajnikiem, dlatego mów der Mann (a nie Mann) i das Auto (a nie Auto).
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| der | rodzaj męski |
| die | rodzaj żeński |
| das | rodzaj nijaki |
Rodzajniki służą do określania rzeczownika, ale nie daj się zmylić – nie mają nic wspólnego z faktyczną płcią. Świetnie obrazuje to przykład: das Mädchen (dziewczyna), słowo które jest rodzaju nijakiego.
Rodzajników określonych używaj gdy mówisz o konkretnych rzeczownikach, o których już wcześniej były wspomniałeś lub są znane zarówno tobie, jak i słuchaczowi. Czasami, zależnie od kontekstu, możesz tłumaczyć je jako „ten”, „ta”, „to”. Oto kilka przykładów:
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| Der Hund bellt. | Pies szczeka. – W tym przypadku zakładasz, że osoba, z którą rozmawiasz wie, o jakim konkretnym psie mówicie. |
| Die Blumen sind schön. | Te kwiaty są piękne. – Mówisz o pewnych konkretnych kwiatach, które były już wspomniane lub są oczywiste z kontekstu. |
| Die Sonne scheint. | Słońce świeci. – Jest tylko jedno słońce na świecie, dlatego użyj rodzajnika określonego. |
W Taalhammerze przeprowadziliśmy badanie, podczas którego za pomocą metod statystycznych udało nam się dojść do następującego wniosku: język niemiecki jest w przeważającej mierze żeński. Jeśli spojrzeć na wszystkie rzeczowniki w słowniku ortograficznym, którym towarzyszy tylko jeden rodzajnik, 46% z nich wymaga rodzaju żeńskiego die. To o 12% więcej niż rzeczowników z rodzajem męskim”. W tym artykule potwierdza to wydawnictwo Duden, które jest wiarygodnym autorytetem we wszystkich kwestiach związanych z językiem niemieckim. Możemy więc stwierdzić, że jeśli nie wiesz którego rodzajnika użyć – wybierz die. Jest prawie 50% szans, że trafisz!
Rodzajniki nieokreślone: ein, eine
W języku niemieckim masz do wyboru dwa rodzajniki nieokreślone: ein (dla rzeczowników w rodzaju męskim i nijakim) i eine (dla rzeczowników w rodzaju żeńskim). Jest więc o wiele prościej, niż z rodzajnikami określonymi.
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| ein | rodzaj męski i nijaki |
| eine | rodzaj żeński |
Używasz ich w dwóch przypadkach:
- gdy mówisz o czymś, co nie jest jasno określone, np. Ich will ein Auto. (Chcę samochód), nie oznacza konkretnego samochodu, lecz obojętnie jaki samochód.
- gdy wspominasz coś po raz pierwszy, np. Er hat ein Auto. Das Auto ist teuer. (On ma samochód. Ten samochód jest drogi.)
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| Ich werde eine neue Sprache lernen. | Nauczę się nowego języka. – Nie wiesz jeszcze jakiego. Ten język, którego się nauczysz jest „jednym z wielu” |
| Ich möchte eine Pizza essen. | Chciałabym zjeść pizzę. – Nie wiesz jaką pizzę. Nie chodzi tutaj o żadną konkretną. |
| Das ist ein guter Freund. Der Freund hat ein Buch. | To jest dobry przyjaciel. Ten przyjaciel ma książkę. – Gdy mówisz o czymś po raz pierwszy użyj rodzajnika nieokreślonego. Później, gdy twój rozmówca wie już, o jakiego przyjaciela ci chodzi użyj rodzajnika określonego. |
Uwaga! Rodzajniki nieokreślone występują tylko w liczbie pojedynczej, dlatego nie używaj ich nigdy w liczbie mnogiej. W tym przypadku, rzeczowniki w liczbie mnogiej występują bez żadnego rodzajnika. Zobacz na przykładzie słowa „książki”:
Gdy chodzi ci o książki ogólnie, powiesz Er hat Bücher. Jeżeli natomiast chodzi ci o konkretne książki (np. te o których przed chwilą mówiłeś), użyjesz rodzajnika określonego, np. Er hat die Bücher. Po polsku w obydwu przypadkach powiesz “On ma książki”.
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| Kauf Äpfel! | Kup jabłka! |
| Ich möchte Hunde haben. | Chcę mieć psy. |
| Er hat viele Bücher. | On ma dużo książek. |
Rodzajnik zerowy
Dobra wiadomość! W niektórych sytuacjach nie musisz używać żadnych rodzajników. Masz wtedy do czynienia z tzw. „rodzajnikiem zerowym”. Rodzajnik zerowy występuje:
- przed nazwami miast i większości państw,
- przed nazwami materiałów,
- przed nazwami zawodów,
- przed nazwami narodowości,
- przed pojęciami abstrakcyjnymi i określającymi uczucia,
- jeśli określamy ilość, wagę, miarę oraz po liczebnikach głównych,
- po wyrazach viel (dużo), wenig (mało) i etwas (trochę),
- w niektórych utrwalonych powiedzeniach.
W zapamiętaniu tych zasad pomoże ci nauka przykładowych zdań. Zamieściłam je w tabelce poniżej, ale znajdziesz je również w naszej aplikacji, gdzie za pomocą zaawansowanego systemu powtórek nauczysz się ich w krótkim czasie i bez zbędnego wysiłku.
| Niemiecki | Polski |
|---|---|
| Ich lebe in Deutschland. | Mieszkam w Niemczech. |
| Die Frau ist aus Polen. | Ta pani pochodzi z Polski. |
| Der Pullover ist aus Wolle. | Ten sweter jest z wełny. |
| Ich bin Kellner. Ich bin Pole. | Jestem kelnerem. Jestem Polakiem. |
| Ihr Pullover ist aus Baumwolle und jener Pullover ist aus Wolle. | Jej sweter jest z bawełny, a tamten jest z wełny. |
| Später möchte er Lehrer werden. | Później chce zostać nauczycielem. |
| Ich habe viel Arbeit in dieser Woche. | Mam dużo pracy w tym tygodniu. |
| Das Kind möchte etwas Wasser trinken. | To dziecko chciałoby wypić trochę wody. |
| Ich habe heute wenig Zeit für meine Hobbys. | Dziś mam mało czasu na moje hobby. |
| Sein ständiger Ärger beeinflusst seine Gesundheit negativ. | Jego ciągły gniew negatywnie wpływa na jego zdrowie. |
| Ich habe zwei Hunde. | Mam dwa psy. |
| Ich habe drei Äpfel gekauft. | Kupiłem trzy jabłka. |
| Das Paket wiegt fünf Kilogramm. | Paczka waży pięć kilogramów. |
| „Kommt Zeit, kommt Rat.” | „Przyjdzie czas, przyjdzie rada.” |
Der, die czy das? – sprawdzony sposób na naukę rodzajników
Znasz powiedzenie 'Jakby nie to der, die, das, to by były Niemcy z nas’. Dla wielu uczących się języka niemieckiego rodzajniki są prawdziwą zmorą, głównie dlatego, że nie występują w ogóle w języku polskim. Istnieje jednak kilka prostych reguł, które pozwolą Ci rozpoznać, jaki rodzajnik użyć przy jakim rzeczowniku.
Jak aplikacja Taalhammer pomoże ci w nauce rodzajników?
Mam nadzieję, że po przeczytaniu tego artykułu rodzajniki nie są już dla ciebie wielką niewiadomą. Poznałeś już całą wiedzę w teorii, więc teraz czas na praktykę! Aby „poczuć język” i nabrać wprawy w posługiwaniu się rodzajnikami potrzeba trochę czasu i pracy. Skorzystaj z naszego kursu języka niemieckiego, aby ułatwić sobie to zadanie. Znajdziesz w niej przykładowe zestawy do nauki i powtórki przygotowane specjalnie dla ciebie. Zapomnij o nudnym powtarzaniu i zaufaj naszemu algorytmowi opartemu na metodzie Spaced Repetition. Jest to bardzo skuteczny sposób na to, aby informacje zapisały się w naszej pamięci długotrwałej. Przekonaj się sam i rozpraw się z rodzajnikami raz na zawsze!