Międzynarodowy alfabet fonetyczny IPA – wymowa i transkrypcja w języku angielskim

Kiedy zaczynałem uczyć się angielskiego w podstawówce i liceum, nasze podręczniki miały przy słowach po angielsku dziwne napisy, które wyglądały trochę jak pismo klinowe. Nigdy z nich jednak nie korzystaliśmy i wydawało mi się, że pani od angielskiego celowo je omija. Na pierwszym roku studiów anglistyki miałem fonetykę i dowiedziałem się że te „krzaczki” to tzw. międzynarodowy alfabet fonetyczny IPA, który opisuje wymowę poszczególnych dźwięków. Szczerze mówiąc nienawidziłem ich, ale to chyba głównie dlatego, że nie lubiłem pani od fonetyki.

Moje nastawienie do IPA zmieniło się, kiedy rozpocząłem studia na wydziale lingwistyki stosowanej w Warszawie. Musiałem wtedy nauczyć się transkrybować niemieckie i angielskie teksty na język IPA i zrozumiałem do czego tak naprawde może mi się to przydać – oprócz tego, że mogłem zaimponować koleżance w akademiku. Na trzecim roku dostałem stypendium i pojechałem na studia do Niemiec, gdzie w końcu ukończyłem specjalizację w zakresie fonetyki eksperymentalnej. Wiedziałem coraz więcej na temat IPA, do tego stopnia, że pisałem programy komputerowe do automatycznej transkrypcji fonetycznej i analizy wymowy, w tym IPA. Jak to często w życiu bywa, w końcu pokochałem to, czego na początku nienawidziłem.

W tym artykule nie tylko podam ci parę ciekawych faktów o IPA, ale przede wszystkim opowiem dlaczego warto zainteresować się tym tematem, jeżeli uczysz się angielskiego. Szczególnie jeśli twój język ojczysty to polski.

Co to międzynarodowy alfabet fonetyczny? 

IPA, czyli International Phonetic Alphabet, to po polsku międzynarodowy alfabet fonetyczny. Ma za zadanie opisać i usystematyzować jakie dźwięki występują w językach świata. IPA zawiera 107 różnych samogłosek i spółgłosek. Warto dodać, że nie ma takiego języka w którym by występowały wszystkie spółgłoski albo samogłoski. IPA ma także ułatwić uczącym się języków obcych poznanie wymowy poszczególnych dźwięków.

Opracowało go International Phonetic Association, czyli Międzynarodowe Towarzystwo Fonetyczne w XIX wieku. Dzisiaj mamy internet, a z nim szybki dostęp do nagrań z różnych języków, ale takiego luksusu uczniowie języków jeszcze 30 lat temu nie mieli. Nie mogli usłyszeć oni wymowy poszczególnych słów. Znajomość tego alfabetu była więc niezbędna.Najważniejszym wynikiem pracy IPA jest tzw. IPA chart. Jest to tabela, która przedstawia głoski z podziałem na samogłoski i spółgłoski. Szczególnie interesujące i pomocne dla ciebie będzie to, że samogłoski przedstawione zostały na tzw. czworokącie, który pokazuje umiejscowienie języka w jamie ustnej.

Mam nadzieję, że rozpoznajesz chociaż czworokąt na powyższym obrazku. Na razie wystarczy. Spójrz teraz na obrazek poniżej i porównaj je. Przy wymowie “i” twój język jest wysunięty do przodu i szczeka raczej zamknięta. A przy wymowie “a” język pozostaje z przodu, ale szerzej otwiera się szczeka. Teraz zadanie domowe, wymów jeszcze raz “i” i przesuń język do tyłu. Co Ci wyszło?

Po co ci ta informacja?

Przyda ci się to w nauce wymowy samogłosek. Będziesz w stanie zidentyfikować, czy dana głoska w języku, którego się uczysz jest taka sama, czy inna, jak w języku polskim. 

Dla Polaków jest to szczególnie istotne. Dlaczego?

Po co mi IPA?

Jako Polacy słyszymy od szkoły podstawowej, że mamy 6 samogłosek, czyli “a”, “e”, “i”, “o”, “u”, “y”, (oraz dwie nosowe czyli “ą” i “ę”). Bardzo trudno wyobrazić sobie nam, że mogą istnieć jakieś inne dźwięki. No bo jak? Jak jest tylko 6.

A no tak. Cały alfabet IPA zawiera ich nawet 28. W języku angielskim jest 20 dźwięków samogłoskowych. 

Istotne są tutaj dwa fakty. 

Po pierwsze źle wymówiona samogłoska może zmieniać znaczenie słowa, np. sławne “beach” i “bitch”. Z resztą tak samo jest w języku polskim, porównaj słowa “kura” i “kara”.  Istnienie więc bardzo realne niebezpieczeństwo, że jeżeli nie poznasz tych tajemniczych 14 samogłosek, nie będziesz w stanie powiedzieć tego, co chcesz powiedzieć. Albo nie będziesz zrozumiany w ogóle, albo okaże się, że powiedziałeś coś zupełnie innego niż chciałeś, nie zdając sobie z tego sprawy. To samo jest z rozumieniem. Jeżeli nie będziesz w stanie rozpoznać samogłosek angielskich, możesz źle zrozumieć co do ciebie mówią.

Po drugie. To co potocznie nazywamy “akcentem” to w dużej mierze różnica w wymowie samogłosek. Na pewno nie raz słysząc jakiegoś Irlandczyka albo Brytyjczyka, pomyślałeś sobie “ale on ma akcent!”. Z resztą to samo dotyczy polskiego, ludzie ze Śląska mają “akcent”, co nie? Ten akcent to w dużej mierze inaczej wymówione samogłoski. 

Więc pytanie retoryczne do ciebie. Jak wyzbyć się polskiego akcentu w języku angielskim?

Nie bój się odkryć alfabetu IPA. Nie taki diabeł straszny, jak go malują – dość szybko możesz przyzwyczaić się do krzaczków. Warto poświęcić na to trochę więcej czasu, ponieważ pomoże ci to w wymowie samogłosek i spółgłosek w języku angielskim, oraz poprawi twoje zrozumienie języka i akcent.

Oczywiście nie chodzi o to, żebyś teraz nauczył się transkrybować teksty w języku angielskim, czy zaczął używać IPA jak lingwista – chodzi o praktyczne cele! Umiejętność rozpoznawania alfabetu IPA, tak abyś w trakcie słuchania słów, lub zdań mógł dopasować to co słyszysz, do tego co widzisz. 

Dlaczego nie warto zapisywać słów polskimi literami?

Spotkałem wiele osób, które zapisują wymowę polskimi literami, na przykład słowo people zapisują jako pipul, czy three jako tri. Jest to dość poważny błąd, ponieważ (jeszcze raz) dźwięki w języku angielskim są inne, niż w polskim, w szczególności jeżeli chodzi o samogłoski. Ucząc się więc z polskiego zapisu, będziesz utrwalał błędną wymowę. Dodatkowo, możesz przypadkiem nauczyć się błędnej, spolszczonej pisowni, a to z kolei wpłynie na tempo i efektywność twojej nauki. 

Spójrz na grafikę poniżej. Po lewej widnieją polskie samogłoski na czworokącie IPA, a z prawej strony widzisz samogłoski angielskie. Zauważ, że niektóre z nich (na przykład “i” oraz “i:” koloru żółtego) pokrywają się, inne nieco różnią ułożeniem języka (na przykład w zielonej samogłosce “e”), a inne w ogóle nie występują w języku polskim. 

Dlaczego to ważne? Jeszcze raz, weź pod uwagę dwa słowa: bitch (suka) oraz beach (plaża). Polacy mają tendencję do wypowiadania tych słów w taki sam sposób. Taka pomyłka może być niebezpieczna.

Dobra wiadomość jest taka, że praca z IPA nie musi być trudna. Trenując IPA trenujesz wymowę samogłosek, a więc możesz poprawić swój akcent! I nie chodzi o to, by zupełnie pozbyć się swojego akcentu – to jest chyba niemożliwe i w końcu każda osoba przychodzi ze swoim bagażem kulturowym i nie musi go wymazywać, aby idealnie wpasować się w to, jak mówią native speakerzy. 

W Taalhammerze wspieramy się nauką, ale oferujemy praktyczne rozwiązania. Od początku chodziło nam o to, aby nauka języka była wydajna, czyli przynosiła wymierne efekty. Dlatego wybudowaliśmy uproszczoną transkrypcję IPA. W trybie nauka w ustawieniach możesz włączyć IPA, będziesz wtedy słyszeć wymowę i widzieć transkrypcję fonetyczną. Powtarzaj to co słyszysz na głos, i spróbuj dopasować dźwięk do symbolu. Na początku może to być trudne, ale z czasem stanie się automatyczne.

W Taalhammerze znamy się na językach. Nie tylko nimi władamy, ale też wiemy, jak je skutecznie opanować. Nie trać czasu na naukę czytania słówek i dopiero później na wymowę. Zacznij używać języka jak najszybciej. Im szybciej zaczniesz mówić, tym łatwiej będzie ci rozwijać twoje umiejętności. W naszej aplikacji nauczysz się wymowy i języka fonetycznego IPA poprzez słuchanie, połączone z obserwowaniem symboli IPA. Masz możliwość kilkukrotnego odsłuchania nagrania, a także zwolnienia prędkości, aby lepiej usłyszeć poszczególne słowa. Jeżeli jednak nadal nie będziesz w stanie wyłapać dźwięku, zawsze możesz posiłkować się alfabetem fonetycznym. 

Symbole fonetyczne z podziałem na kategorie 

Jeszcze raz dla utrwalenia. W języku polskim jest 8 spółgłosek, a w angielskim 20. Dla poprawnego akcentu bardzo ważne jest więc abyś wiedział jak wymawiać te, których w języku polskim nie ma w ogóle.

Poniżej przedstawię ci wszystkie angielskie dźwięki i spróbuje pomóc ci nauczyć się je wymawiać. Dla przejrzystości zastosowałem następujący podział:

• samogłoski krótkie 
• samogłoski długie
• dyftongi, czyli dwu dźwięki samogłoskowe
• spółgłoski.

UWAGA! W zależności od kraju czy odmiany języka angielskiego, poszczególne słowa mogą być wymawiane w inny sposób. W tym artykule przedstawiłem przykładowe słówka, bazując na odmianie British English. 

Dźwięczność i bezdźwięczność

Wyjaśniając jak dany dźwięk wyprodukować, czasami będę posługiwać się różnymi bardziej specjalistycznymi określeniami. Warto więc na samym początku nakreślić sytuację i kilka rzeczy wyjaśnić. Co to znaczy, że samogłoski lub spółgłoski mogą być dźwięczne, albo bezdźwięczne? 

Przede wszystkim musisz wiedzieć, że wszystkie samogłoski są dźwięczne. Oznacza to, że kiedy je wypowiadasz, drgają twoje struny głosowe, tzn. angażujesz struny głosowe w wyprodukowanie dźwięku. Warto uświadomić sobie że struny głosowe to mięśnie i jak każde inne można je test ćwiczyć. Drganie strun głosowych to zazwyczaj czynność nieświadoma, poniewaz wykrztalcila sie jak byłeś dzieckiem i operujesz nia bardzo automatycznie. 

Jeśli chodzi o spółgłoski, bywa różnie, zazwyczaj jednak występują one parami (np. “p” i “b”), jedna spółgłoska jest dźwięczna (“b”), a druga bezdźwięczna (“p”). Oznacza to że pozycja języka, ust i zębów itp. jest dokładnie taka sama, a różnica tylko taka że Twoje struny głosowe drgają w przypadku /b/. Najlepszy test to położenie ręki na szczycie głowy i wymawianie tych dźwięków. Spróbuj sam a zobaczysz że coś drga jak wymawiasz /b/ (ale nic innego się nie zmienia).

Krótkie samogłoski

W alfabecie angielskim znajdziesz siedem krótkich samogłosek. Litery alfabetu tradycyjnego nie mogą być bezpośrednio porównane do alfabetu IPA. Istnieją takie, które mogą być czytane na różne sposoby, w zależności od tego, jakie litery znajdują się przed i/lub za nimi. 

Poniższy czworokąt przedstawia angielskie samogłoski krótkie. Dla powtórzenia, na pionowej linii zobaczysz, jak powinna być otwarta twoja buzia podczas wymowy – bardziej zamknięta, albo bardziej otwarta. Na poziomej, gdzie powinien znajdować się twój język, bardziej w przodu, albo bardziej z tyłu.

Samogloska /æ/

• Pozycja: język znajduje się nisko z przodu, a usta są otwarte jak do uśmiechu.
• Jak ćwiczyć: coś między polskim “a” i “e”. Możesz ją poćwiczyć otwierając usta, by powiedzieć “a”, ale wymawiając “e”. 
• Ciekawostki: samogłoska bardzo często odpowiada literze “a” w pisowni.
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

Angielski	Polski
family /ˈfæməli/	rodzina
cat /kæt/	kot
hand /hænd/	ręka

Samogłoska /ə/ (czyli tzw. schwa)

• Pozycja: jak najbardziej centralna, język pośrodku, a usta półotwarte.
• Jak ćwiczyć: coś pomiędzy polskim “e” i “u”. W praktyce ten dźwięk przypomina stęknięcie. Kiedy wypowiadasz ten dźwięk, upewnij się, że krawędzie twojego języka nie dotykają zębów. Nie otwieraj też ust tak szeroko, jak podczas wypowiadania polskiego “e”. Język powinien pozostać na środku.
• Ciekawostki: bardzo popularny dźwięk znany jako “schwa”, używany niemal zawsze w nieakcentowanych pozycjach, np. w ostatnich sylabach. /ə/ nie odpowiada jednej literze. Możesz go wymawiać przy literach takich jak “a”, “e”, “o”, a także “u”. 
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

Angielski	Polski
the /ðə/	(przedimek)
listen /ˈlɪsən/	słuchaj
machine /məˈʃiːn/	maszyna
position /pəˈzɪʃən/	pozycja
could /kəd/	móc

Samogłoska /e/

• Pozycja: język ma być z przodu i uniesiony do góry, nie dotykaj jednak podniebienia, usta ułóż jak do szerokiego uśmiechu.
• Jak ćwiczyć: jest dość podobne do polskiego “e”.
• Ciekawostki: odpowiada najczęściej literom “a”, “e”, lub zlepkowi liter “ea”. 
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski	polski
bread /bred/	chleb
get /get/	dostać
ready /ˈredi/	gotowy
wealth /welθ/	bogactwo
egg /eɡ/	jajko

Samogłoska /ɒ/

• Pozycja: język powinien być ustawiony nisko i wycofany, usta otwarte i zaokrąglone.
• Jak ćwiczyć: jest to dźwięk bardzo podobny do polskiego “o”.
• Ciekawostki: Najczęściej odpowiada literom “o” lub “a”.
• Wymowa tutaj 

Przykładowe słowa:

angielski	polski
not /nɒt/	nie
job /dʒɒb/	praca
wash /wɒʃ/	myć
posh /pɒʃ/	ekskluzywny

Samogłoska /ʌ/

• Pozycja: język umieść nisko w centralnej części, usta powinny być otwarte i zaokrąglone.
• Jak ćwiczyć: bardziej „przytłumiona” artykulacja niż w przypadku polskiego „a”, dźwięk powinien być przytłumiony.
• Ciekawostki: najczęściej odpowiada literom “o”, “u” lub “ou”.
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski	polski
some /sʌm/	jakieś
country /kʌntri/	kraj
flood /flʌd/	powódź
run /rʌn/	biegać

Samogłoska /ʊ/

• Pozycja: język z tyłu, usta raczej zamknięte i zaokrąglone.
• Jak ćwiczyć: bardzo podobny do polskiego “u”, pomyśl o nim jak o długim “u”.
• Ciekawostki: Najczęściej odpowiada literom “u” albo “oo”. Niemal wszystkie wyrazy z podwójny “oo” wymawia się z tym dźwiękiem.
• Wymowa info

Przykładowe słowa:

angielski	polski
good /gʊd/	dobry
book /bʊk/	książka
put /pʊt/	położyć
wolf /wʊlf/	wilk

Samogłoska /ɪ/

• Pozycja: język raczej z przodu, usta raczej zamknięte i zaokrąglone.
• Jak ćwiczyć: ten dźwięk to nie polskie “i” i stanowi nie lada wyzwanie dla polskich uczniów. To coś pomiędzy polską literą “a” i “y”. Wymawiając go, twoje usta powinny być napięte mniej niż przy polskim “i”, a język ułożony tak, jak przy wypowiadaniu litery “y” w języku polskim. 
• Ciekawostki: Najczęściej odpowiada literze “i”.
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski	polski
win /wɪn/	wygrać
typical /ˈtɪpɪkəl/	typowy
give /ɡɪv/	dawać
in /ɪn/	w
if /ɪf/	jeśli
it /ɪt/	to

Długie samogłoski

Długie samogłoski alfabetu fonetycznego możesz rozpoznać dzięki dwukropkowi, który stawiany jest przy literze oznaczającej dźwięk. Jak pewnie domyślasz się z nazwy, długa głoska musi być wypowiedziana dłużej. W alfabecie angielskim fonetycznym długość zaznaczona jest znakiem podobnym do dwukropka /ː/. Istnieje pięć takich samogłosek.

Samogłoska /iː/

• Pozycja: język powinien być wysunięty w stronę zębów i ułożony wysoko, usta ułóż jak do uśmiechu.

• Jak ćwiczyć: pamiętaj, że jest to długi dźwięk. Wymawiaj go, jakby składał się z dwóch sylab.
• Ciekawostka: Jak zauważysz analizując przykłady, długie “i” wymawiamy najczęściej, kiedy w wyrazie jest: “e”, “ee”, “ea”, “ei”, “ie”, oraz “i”. 
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski	polski
these /ðiːz/	te/ci
beach /biːtʃ/	plaża
agree /əˈɡriː/	zgadzać się
belief /bəˈliːf/	przekonanie
receipt /rɪˈsiːt/	paragon

Samogłoska /ɔː/

• Pozycja: wycofaj język i ułóż go nisko, zaokrąglij usta
• Jak ćwiczyć: ten właśnie dźwięk wydajemy, kiedy reagujemy na coś z zaskoczeniem, albo kiedy widzimy coś super uroczego. Powiedz: “Oooo, nie wiedziałem”, albo “Ooo, ale słodki”. 
• Ciekawostka: w brytyjskiej wersji języka angielskiego, kiedy po /ɔː/ występuje litera “r”, nie wymawiaj jej (spójrz na pierwszy przykład w tabeli).
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski (British English)	polski
born /bɔːn	urodzić się
law /lɔː/	prawo
thought /θɔːt/	pomyśleć
for /fɔː/	dla

Samogłoska /ɑː/

• Pozycja: podobnie jak w przypadku długiego “o”, wycofaj język i ułóż go nisko, jednak nie zaokrąglaj ust. 
• Jak ćwiczyć: ten dźwięk możesz wymawiać jak polskie “a”, jednak pamiętaj, żeby wycofać język.
• Ciekawostka: tak jak w przypadku /ɔː/, w brytyjskiej wersji angielskiego nie wymawiaj litery “r” po długim a (spójrz na zapis słowa “start”).
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski (British English)	polski
palm /pɑːm/	palma
start /stɑːt/	początek
car /kɑː/	samochód
art /ɑːt/	sztuka

Samogłoska /uː/

• Pozycja: język powinien być wycofany i lekko uniesiony, złóż usta w dzióbek.
• Jak ćwiczyć: spróbuj ułożyć usta tak jakbyś miał wymówić polskie “y”, ale powiedz “u”.
• Ciekawostka: ten dźwięk zazwyczaj odpowiada literze “o”, “u”, lub zbitce “oo”, “ugh” lub “ew”.
• Wymowa tutaj  

Przykładowe słowa:

angielski	polski
who /huː/	kto
boot /buːt/	botka
too /tuː/	też
soup /suːp/	zupa
fruit /fruːt/	owoce

Samogłoska /ɜː/

• Pozycja: język ułóż nisko i w centralnej części, usta ułóż jak do szerokiego uśmiechu.
• Jak ćwiczyć: wymawiaj ten dźwięk jako coś pomiędzy polskim “e” i “y”.
• Ciekawostka: w słowach często odpowiada zbitkom “or”, “ir”, “er”, “ur”. W brytyjskiej wersji angielskiego “r” po długim “e” jest nieme.
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski	polski
person /ˈpɜːsən/	osoba
turn /tɜːn/	skręcić
first fɜːst/	pierwszy

Jeżeli dopiero zaczynasz naukę angielskiego, albo nigdy nie uczyłeś się z alfabetem fonetycznym i nie miałeś dużej styczności z językiem mówionym, możesz mieć spore kłopoty ze zrozumieniem, jak wymówić dane słowo. Te same litery mogą być wypowiadane inaczej. Ucząc się słówek, zawsze sprawdzaj ich wymowę i powtarzaj je. W Taalhammerze z doświadczenia wiemy, że mówienie w języku obcym może sprawiać sporo trudności. Na podstawie tych doświadczeń i wieloletnich badań opracowaliśmy aplikację, która pomoże ci nauczyć się poprawnie wymawiać słowa. 

Dyftongi/dwudźwięki

Dyftongi to kombinacje dwóch dźwięków samogłoskowych, tworzące jedną sylabę. Sprawiają one szczególną trudność polakom i to podczas ich wymowy słychać najbardziej nasz “polski akcent”. 

Dyftongi często określa się mianem “gliding vowels”, co można przetłumaczyć jako “ślizgające samogłoski”, ze względu na ruch od jednej samogłoski do drugiej, który możesz zaobserwować na schemacie poniżej.

To, że dyftongi składają się z dwóch samogłosek skutkuje tym, że podczas wymawiania dyftongu należy zmienić ułożenie języka i ust. Teoretycznie dyftong składa się z dwóch samogłosek, ale w praktyce drugiej samogłoski nigdy nie wymawiasz w pełni — przesuwasz język tak jakby w stronę drugiej samogłoski ale nigdy do niej nie dochodzisz. Pierwszy dźwięk wchodzący w skład dyftongu jest mocniejszy. Pierwsza samogłoska jest dłuższa, zajmuje około ¾ dyftongu.

Dyftongi bardzo często pojawiają się w języku angielskim. W fonetycznym alfabecie jest ich osiem. Dla Polaków mogą być one niezwykle trudne, ponieważ w naszym języku dyftongi nie występują.

Dyftong /ɪə/

• Pozycja: zacznij od ściągniętych i lekko wycofanych ust i powoli przejdź do drugiego dźwięku rozluźniając i delikatnie otwierając usta jak do uśmiechu.
• Jak ćwiczyć: ten dyftong przypomina polski dźwięk “ija”, pamiętaj jednak żeby “i” oraz “a” nie były zbyt dźwięczne.
• Ciekawostka: często odpowiada literze “e” lub zbitce “ea” jak w wyrazie “hear”.
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski	polski
here /hɪə/	tutaj
experience /ɪkˈspɪəriəns/	doświadczenie
severe /səˈvɪə/	poważny
dear /dɪə/	drogi
beer /bɪə/	piwo
idea /aɪˈdɪə/	pomysł

Dyftong /ʊə/

• Pozycja: wymawiając ten dźwięk, zacznij z ustami ułożonymi w dzióbek, a przechodząc do drugiej samogłoski rozluźnij wargi i ułóż je jakbyś chciał wymówić polskie “a” lub “e”.
• Jak ćwiczyć: kiedy wymawiasz ten dźwięk, możesz poratować się polskim “ł” i w efekcie powiedzieć coś na kształt “uły” lub “uła”.
• Ciekawostka: ten dyftong występuje bardzo rzadko w języku angielskim.
• Wymowa:

Przykładowe słowa:

angielski	polski
pure /pjʊə/	czysty
urine /ˈjʊərɪn/	mocz
hour /aʊә/	godzina

Dyftong /eɪ/

• Pozycja: obie samogłoski, które składają się na ten dyftong wymawia się z ustami ułożonymi jak do uśmiechu, przechodząc jednak od /e/ do /ɪ/ delikatnie zamknij usta. 
• Jak ćwiczyć: ten dźwięk najlepiej ćwiczyć zwracając komuś uwagę, brzmi on prawie dokładnie tak jak nasze “ej” (wypowiedziane z wyrzutem).
• Ciekawostka: ten dyftong bardzo często odpowiada literze “a”. Stosunkowo dużo wyrazów zaczyna się od tego dźwięku (np. able, age).
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski	polski
maybe /ˈmeɪbi/	może
late /leɪt/	późno
table /ˈteɪbəl/	stół
make /meɪk/	robić
brain /breɪn/	mózg

Dyftong /ɔɪ/

• Pozycja: w przypadku tego dyftongu pozycja ust zmienia się najbardziej. Zacznij od zaokrąglonych warg kiedy wymawiasz “o” i powoli przejdź do bardziej ściśniętych wycofanych ust wymawiając “i”.
• Jak ćwiczyć: ten dźwięk przypomina polski dźwięk “oj”
• Ciekawostka: najczęściej wypowiada się ten dźwięk w przypadku zbitek “oi” i “oy”.
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski	polski
coin /kɔɪn/	moneta
boil /bɔɪl/	gotować
boy /bɔɪ/	chłopiec
noise /nɔɪz/	hałas
enjoy /ɪnˈdʒɔɪ/	cieszyć się

Dyftong /aɪ/

• Pozycja: usta początkowo powinny być zaokrąglone, a przechodząc do drugiego dźwięku rozszerz i ściągnij wargi.
• Jak ćwiczyć: ten dźwięk przypomina polski dźwięk “aj”.
• Ciekawostka: ten dyftong występuje często na miejsce liter “i” oraz “y”.
• Wymowa tutaj 

Przykładowe słowa:

angielski	polski
myself  /maɪˈself/	ja
cry /kraɪ/	płakać
like /laɪk/	lubić
trial /ˈtraɪəl/	proces
night /naɪt/	noc
child /tʃaɪld/	dziecko

Dyftong /əʊ/

• Pozycja: zacznij od dość szeroko otwartych, ale zaokrąglonych ust i stopniowo coraz bardziej je zamykaj nie zmieniając ułożenia.
• Jak ćwiczyć: dyftong ten wymawia się podobnie jak polski dźwięk “oł”
• Ciekawostka: najczęściej odpowiada mu litera “o”.
• Wymowa tutaj 

Przykładowe słowa:

angielski	polski
code /kəʊd/	kod
know /nəʊ/	wiedzieć
go /ɡəʊ/	iść
over /ˈəʊvə/	koniec
going /ˈɡəʊɪŋ/	iść

Dyftong /aʊ/

• Pozycja: zacznij od dość szeroko otwartych ust i stopniowo coraz bardziej je zamykaj zmieniając ułożenie ust na bardziej zaokrąglone.
• Jak ćwiczyć: to ten sam dźwięk, który wydajesz kiedy coś cię zaboli “ał”.
• Ciekawostka: najczęściej odpowiada literze “o”, albo zbitce “ou” lub “ow”.
• Wymowa tutaj 

Przykładowe słowa:

angielski	polski
doubt /daʊt/	wątpliwość
noun /naʊn/	rzeczownik
out /aʊt/	na zewnątrz
mouth /maʊθ/	usta
loud /laʊd/	głośny

Znając zapis fonetyczny poszczególnych słów, łatwiej nauczysz się języka. Jeżeli jednak dopiero zaczynasz przygodę z angielskim, przejdź do podstaw. Zajrzyj do naszego artykułu na temat angielskiego alfabetu, w którym znajdziesz informacje o tym, jak wymawiać poszczególne litery, a także ciekawostki takie jak informacje o alfabecie fonetycznym NATO.

Spółgłoski

Jako Polacy, jesteśmy jednak mistrzami świata w spółgłoskach i bez problemu damy radę nauczyć się ich wszystkich. W polskim alfabecie mamy 24 spółgłoski, a także tyle samo spółgłosek miękkich i zmiękczonych, czyli takich, po których występuje “i”. 

W angielskim alfabecie fonetycznym są 24 spółgłoski. Nie martw się jednak: większość z nich jest podobna do tych w polskim alfabecie. Największe problemy mogą sprawić /θ/ i /ð/ i nosowe /ŋ/, które omówimy w pierwszej kolejności. Powód jest taki sam, jak w przypadku innych trudnych dźwięków. Męczymy się z tym czego nie znamy i co jest dla nas nienaturalne. Nasze mięśnie po prostu nie są przystosowanego do artykułowania niektórych dźwięków. 

Mam nadzieję że pamiętasz że spółgłoski zazwyczaj występują parami, jako dźwięczna i bezdźwięczna.

Spójrz na tabele poniżej, przedstawia ona wszystkie spółgłoski które występują we wszystkich jezykach swiata. Na zielono zaznaczone są te które występują w języku angielskim.

W tabeli poniżej możesz zauważyć dużo dziwnych określeń takich jakich jak “dziąsłowe”, “szczelinowe”, “zwarte”. Określenia te odnoszą się do sposobu i miejsca artykulacji, czyli ułożenia ust i języka podczas wymawiania spółgłosek i samogłosek. Przykładowo dźwięki /s/ i /z/ to głoski dziąsłowe szczelinowe. Oznacza to, że język powinien dotykać dziąseł (miejsce artykulacji), a dźwięk powinien wydobywać się przez szczelinę między językiem, a zębami (sposób artykulacji).

Nie musisz absolutnie uczyć się ich na pamięć, określenia te mają pełnić rolę przewodnika, drogowskazu. Spróbuj wypowiedzieć różne samogłoski świadomie zwracając uwagę na pozycję języka i sposobu w jaki emitowany jest dźwięk.

Spółgłoski /θ/ i /ð/ (zębowe szczelinowe)

Są to dźwięki, z którymi przez długi czas miałem spory problem. Nic zresztą dziwnego – są to dźwięki, które Polakom często sprawiają trudności, bo nie występują w języku polskim. Nasze mięśnie nie znają ułożenia koniecznego do wyprodukowania tego dźwięku. 

Są to spółgłoski zębowe szczelinowe. Język nie dotyka dziąseł (tak ja np. przy /s/ i /z/), ale zebow, a dźwięk ma wydostawać się przez szczelinę między językiem, a właśnie zębami. Dlatego też bardzo często osoby, których angielski nie jest językiem ojczystym, na przykład Rumuni i Polacy, wymawiają je jako “z” lub “s”. Choć zostaniesz zrozumiany, to nie będziesz brzmiał, jak native speaker.

• Pozycja: umieść koniec języka między zębami i postaraj się powiedzieć wówczas literę “d” nie angażując strun głosowych (jest to spółgłoska bezdźwięczna).
• Jak ćwiczyć: ten dźwięk przypomina seplenione “f”. Spróbuj ułożyć język jak napisałam wyżej i mocniej wypuścić powietrze.
• Ciekawostka: /θ/ to bezdźwięczne “th”. W wymowę nie angażujesz strun głosowych.
• Wymowa tutaj 

Przykładowe słowa:

angielski	polski
nothing /ˈnʌθɪŋ/	nic
thin /θɪn/	chudy
thing /θɪŋ/	rzecz
month /mʌnθ/	miesiąc

• Pozycja: żeby poprawnie wymówić ten dźwięk, musisz delikatnie wysunąć język. Oprzyj górne zęby na języku i wypuść powietrze. Jest to spółgłoska dźwięczna, muszą więc pracować twoje struny głosowe.
• Jak ćwiczyć: ten dźwięk sprawia Polakom bardzo dużo problemu. Nie pomaga dziwne ułożenie języka. Zalecałabym dużo ćwiczeń w domu, przed lustrem dla ośmielenia.
• Ciekawostka: ten dźwięk, w przeciwieństwie do /θ/ jest dźwięczny, to znaczy że musisz zaangażować struny głosowe w wypowiedzenie go.
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski	polski
they /ðeɪ/	oni
another /əˈnʌðər/	kolejny/inny
leather /ˈleðər/	skóra
that /ðæt/	to

Spółgłoski /ʃ/ i /ʒ/ (zadziąsłowe szczelinowe)

/ʃ/ i /ʒ/ to spółgłoski zadziąsłowe szczelinowe. Oznacza to że język dotyka tylnej części dziąseł, troszeczkę dalej niż przy /s/ i /z/. Sprawdź sam, wypowiadać dźwięki /s/ i  polskie “sz” jedno po drugim a dosyc szybko poczujesz różnicę. Szczelinowe oznacza że powietrze przechodzi przez szczelinę które tworzy się pomiędzy językiem a dziąsłami.

• Pozycja: zaciśnij zęby, unieś język, dotknij nim tylnej części dziąseł i wypuść powietrze. Jest to spółgłoska bezdźwięczna, więc twoje struny głosowe nie powinny pracować.
• Jak ćwiczyć: ten dźwięk przypomina polskie “sz”, bardziej konkretnie jest jednak pomiędzy polskim “ś” i “sz”, jest to więc dźwięk nieco bardziej miękki i mniej szeleszczący.
• Ciekawostka: ten dźwięk bardzo często pojawia się w słowach francuskiego pochodzenia (chandelier, chef)
• Wymowa tutaj 

Przykładowe słowa:

angielski	polski
shoe /ʃuː/	but
condition /kənˈdɪʃən/	warunek
nation /ˈneɪʃən/	naród
shy /ʃaɪ/	nieśmiały
passion /pæʃən/	pasja
fish /fɪʃ/	ryba

• Pozycja: zaciśnij zęby, unieś język, dotknij nim tylnej części dziąseł  i wypuść powietrze, pamiętaj jednak, że /ʒ/ jest dźwięczne.
• Jak ćwiczyć: ten dźwięk jest gdzieś pomiędzy polskim “z” i “ż”
• Ciekawostka: dźwięk ten występuje często w wyrazach, które kończą się na “-ision”.
• Wymowa tutaj 

Przykładowe słowa:

angielski	polski
beige /beɪʒ/	beżowy
decision /dɪˈsɪʒən/	decyzja
vision /ˈvɪʒən/	wizja
treasure /ˈtreʒər/	skarb
massage /məˈsɑːʒ/	masaż

Samogłoski /ʧ/ i /ʤ/ (dziąsłowe zwarto-szczelinowe)

Spółgłoski /ʧ/ i /ʤ/ to specjalne samogłoski, a tak właściwie kombinacja dwóch dźwięków dziąsłowych.

Spójrz na początku na /ʧ/ — to kombinacja zwartego /t/ i szczelinowego /ʃ/. Zwarte oznacza że w procesie wymawiania dochodzi na chwile do całkowitej blokady powietrza tzn. język całkowicie dotyka dziąsła i zamyka drogę tak że powietrze nie może się wydostać na zewnątrz (porównaj z wymowa /t/ i poczuj sam) Po blokadzie następuje tzw. wybuch powietrza, który zamienia się w szczelinowe /ʃ/, omówione powyżej. Jezyk po wybuchu zostawia szczelinę przy dziąsłach przez które przechodzi powietrze generując dźwięk /ʃ/.
Samogłoska /ʤ/ to kombinacja zwartego /d/ i szczelinowego /ʒ/. Czyli to samo co /ʧ/ tylko dźwięczne.

Na szczęście jesteśmy polakami i mamy wyćwiczone języku aby wyprodukować takie coś. Ćwiczyliśmy recytując “W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie.”

• Pozycja: umieść język za przednimi zębami, na dziąsłach zatrzymując powietrze, a w momencie wypowiadania tego dźwięku opuść delikatnie język wypuszczając powietrze i zostawiając szczelinę. Pamiętaj, że /ʧ/ jest bezdźwięczne.
• Jak ćwiczyć: ten dźwięk znajduje się w języku polskim pomiędzy “ć”, a “czy”. Możesz więc ćwiczyć ten dźwięk przechodząc od “ć” do “cz” i z powrotem. 
• Ciekawostka: ten dźwięk jest bezdźwięczny, nie angażuj więc w wymowę strun głosowych. Jeśli chodzi o zapis słowa, najczęściej odpowiada zbitkom “ch” lub “tch”.
• Wymowa tutaj  

Przykładowe słowa:

angielski	polski
match /mætʃ/	mecz
touch /tʌtʃ/	dotyk
chips /tʃɪps/	frytki
child /tʃaɪld/	dziecko
cheek /tʃiːk/	policzek

• Pozycja: umieść język za przednimi zębami, a w momencie wypowiadania tego dźwięku opuść język wypuszczając powietrze. Pamiętaj, że /ʤ/ jest dźwięczne.
• Jak ćwiczyć: ten dźwięk to coś między polskim “dź”, a “dż”, możesz więc ćwiczyć go powoli przechodząc od jednego dźwięku do drugiego.
• Ciekawostka: dźwięk ten zazwyczaj odpowiada literze “j” lub zbitkom “ge” lub “gi”
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski	polski
adjust /əˈdʒʌst/	dostosować
gym /dʒɪm/	siłownia
cage /keɪdʒ/	klatka
judge /dʒʌdʒ/	sędzia

Samogloska /ŋ/ (welarna nosowa)

Dźwięk to prawdziwy kłopot dla polaków, głownie dlatego że jest podobny do polskiego nosowego “ń” (czy /ɲ/) ale różni się miejscem artykulacji. Podczas polskiego “ń” język dotyka podniebienia twardego i powietrze wychodzi przez nos. W przypadku angielskiego /ŋ/ język będzie dotyka podniebienia miękkiego, dokładnie tam gdzie dotyka przy wymowie “k” czy “g”.

• Pozycja: język przyklej do tylnej części podniebienia (tam gdzie /k/ i /g/), tak żeby zablokować gardło i “wymów” ten dźwięk poprzez nos
• Jak ćwiczyć: żeby poprawnie wymówić ten dźwięk musisz tak ułożyć język, żeby dźwięk nie wydostawał się przez usta, a przez nos.
• Ciekawostka: najczęściej wymawia się go, w przypadku zbitki “ng”, lub litery “n”, zwłaszcza w środku wyrazu. W ten sposób prawie zawsze też wymawiamy końcówkę “-ing”.
• Wymowa tutaj

Przykładowe słowa:

angielski	polski
zinc /zɪŋk/	cynk
nothing /ˈnʌθɪŋ/	nic
sing /sɪŋ/	śpiewać
English /ˈɪŋɡlɪʃ/	angielski

Samogłoska /ɺ/ (aproksymant zadziąsłowy)

• Pozycja: aby poprawnie wypowiedzieć ten dźwięk, zroluj język i umieść go na podniebieniu i wydaj dźwięk.
• Jak ćwiczyć: różnica względem polskiego “r” polega na tym, że nie ma tej charakterystycznej wibracji. Spróbuj więc ćwiczyć bez odbijania językiem.
• Ciekawostka: dźwięk /r/ jest wymawiany zawsze w amerykańskim angielskim. Brytyjczycy natomiast często ten dźwięk omijają (o czym pisałam wyżej omawiając chociażby samogłoski, po których nie czytamy “r”. Z pewnością wypowiada się go na samym początku wyrazu.
• Wymowa tutaj

Dźwięki bardzo podobne albo takie same jak w języku polskim

Kolejne trzy dźwięki są bardzo zbliżone do ich polskich odpowiedników, omówię je więc tylko pokrótce.

Samogłoski  /t/ i /d/ (dziąsłowe zwarte)

Te dwa dźwięki są swoimi dźwięcznymi i bezdźwięcznymi odpowiednikami. Jeśli chodzi o ich wymowę, /t/ wymawiaj jak coś pomiędzy polskim “t” i “c”, natomiast /d/, jak dźwięk pomiędzy polskim “d” i “dz”.

• Wymowa /t/ tutaj 
• Wymowa: /d/ tutaj

Samogłoska /h/ (krtaniowa szczelinowa)

Angielski dźwięk /h/ wypowiadaj miękko, więc nie jak w polskim wyrazie “chleb”, tylko np. jak imieniu “Hania”.

Spółgłoski takie sam jak w języku polskim

Istnieje cała grupa 13 dźwięków, które nie powinny sprawiać ci żadnego problemu, bo są wymawiane w języku angielskim jeden do jednego jak w języku polskim. Są to:

/v/ czytaj jak polskie “w”	very (ˈvɛri)
/w/ czytaj jak polskie “ł”	window (ˈwɪndəʊ)
/p/	power (ˈpaʊə)
/b/	bank (bæŋk)
/k/	cut (kʌt)
/g/	grill (ɡrɪl)
/f/	friend (frɛnd)
/s/	stick (stɪk)
/z/	zebra (ˈzɛbrə)
/l/	lamp (læmp)
/j/	yoghurt (ˈjɒɡət)
/m/	mother (ˈmʌðə)
/n/	number (ˈnʌmbə)

Opanuj znajomość alfabetu fonetycznego i podszlifuj angielski z Taalhammerem

Najbardziej efektywnym sposobem nauki wymowy jest eksponowanie się na dźwięki danego języka. Można to osiągnąć poprzez słuchanie muzyki, audiobooków lub oglądanie filmów w danym języku, co pozwoli zaznajomić się z charakterystycznym akcentem i sposobem mówienia. Niemniej jednak, słuchanie długich fragmentów tekstu może okazać się niewystarczające, aby poprawnie wymawiać angielskie słówka. 

Aby poznać zdania po angielsku i zrozumieć angielski alfabet fonetyczny, zacznij naukę z Taalhammerem. W aplikacji używamy syntetyzatora dźwięku, który pozwala uzyskać 100% standardową wymowę – każdy z dźwięków jest wymawiany zawsze tak samo, a więc masz pewność, że go dobrze przyswoisz. 

Co więcej, na platformie znajdziesz ćwiczenia bazujące na sprawdzonych technikach zapamiętywania, w tym metodzie nauki całymi zdaniami. Rozpocznij swoją naukę już teraz i opanuj wymowę angielską w skuteczny sposób. 

https://www.seeingspeech.ac.uk/ – Strona projektu seeingspeech (EN)