Tryb rozkazujący w języku włoskim – jak skutecznie wydawać polecenia?

Tryb rozkazujący (imperativo) w języku włoskim to jeden z kluczowych elementów komunikacji. Bez niego trudno byłoby wydawać polecenia, dawać rady czy zachęcać kogoś do działania. Na szczęście zasady tworzenia imperativo są dość logiczne i łatwe do przyswojenia.

W tym artykule dowiesz się, jak tworzyć formy rozkazujące, jak używać ich w praktyce oraz jakie wyjątki warto zapamiętać.

Spis treści

Dlaczego warto uczyć się trybu rozkazującego?
Jak tworzyć tryb rozkazujący?
Jak nauczyć się używania trybu rozkazującego?

Dlaczego warto uczyć się trybu rozkazującego?

Tryb rozkazujący jest niezwykle przydatny w codziennej komunikacji. Używasz go, gdy:

wydajesz polecenia (Ascolta! – Słuchaj!),
udzielasz wskazówek (Gira a destra! – Skręć w prawo!),
motywujesz i zachęcasz (Studia di più! – Ucz się więcej!),
zakazujesz (Non toccare! – Nie dotykaj!).

Zauważ, że imperativo jest używane głównie w drugiej osobie liczby pojedynczej (tu) i mnogiej (voi), ale istnieją również formy grzecznościowe oraz dla innych osób.

Jak tworzyć tryb rozkazujący?

Tryb rozkazujący dla czasowników regularnych

Tworzenie trybu rozkazującego dla czasowników regularnych wygląda następująco:

Osoba	-ARE	-ERE	-IRE
tu	parla!	leggi!	dormi!
Lei (forma grzecznościowa)	parli!	legga!	dorma!
noi	parliamo!	leggiamo!	dormiamo!
voi	parlate!	leggete!	dormite!
Loro (forma grzecznościowa)	parlino!	leggano!	dormano!

Przykłady w zdaniach:

Włoski	Polski
Parla più piano!	Mów ciszej!
Leggete questo libro!	Przeczytajcie tę książkę!
Dormiamo bene stanotte!	Prześpijmy się dobrze tej nocy!

Warto zapamiętać, że w trybie rozkazującym dla „tu” czasowniki -ARE mają końcówkę -a, a czasowniki -ERE i -IRE końcówkę -i.

Czasowniki nieregularne – wyjątki, które warto znać

Niektóre czasowniki w imperativo przybierają nieregularne formy. Oto najważniejsze:

Czasownik	Tu	Lei	Noi	Voi
essere (być)	sii	sia	siamo	siate
avere (mieć)	abbi	abbia	abbiamo	abbiate
andare (iść)	va’ (vai)	vada	andiamo	andate
dare (dać)	da’ (dai)	dia	diamo	date
fare (robić)	fa’ (fai)	faccia	facciamo	fate
stare (stać, pozostawać)	sta’ (stai)	stia	stiamo	state
dire (mówić)	di’	dica	diciamo	dite

Przykłady w zdaniach:

Włoski	Polski
Sii paziente!	Bądź cierpliwy!
Abbia fiducia in me!	Niech mi pan/pani zaufa!
Andiamo subito!	Chodźmy natychmiast!
Fate attenzione!	Uważajcie!

Warto zwrócić uwagę na skrócone formy w drugiej osobie liczby pojedynczej: va’, da’, fa’, sta’, di’.

Tryb rozkazujący w przeczeniach

Co zrobić, jeśli chcemy komuś czegoś zakazać? Wystarczy dodać „non” przed czasownikiem. Uwaga: w drugiej osobie liczby pojedynczej (tu) zamiast formy rozkazującej używamy bezokolicznika:

Włoski	Polski
Non toccare!	Nie dotykaj!
Non dire niente!	Nie mów nic!
Non parlare!	Nie gadaj!
Non correre!	Nie biegnij!
Non dormire troppo!	Nie śpij za długo!

Dla pozostałych osób używamy normalnych form imperativo:

Włoski	Polski
Non parlate!	Nie gadajcie!
Non andiamo!	Nie idźmy!
Non faccia così!	Niech pan/pani tak nie robi!

Tryb rozkazujący a zaimki

W imperativo zaimki dopełnienia bliższego i dalszego doklejane są do czasownika:

Włoski	Polski
Dimmi la verità!	Powiedz mi prawdę!
Prendilo!	Weź to!
Dagli il libro!	Daj mu książkę!

Gdy mamy tryb rozkazujący w przeczeniu, zaimki stoją przed czasownikiem:

Włoski	Polski
Non mi dire la verità!	Nie mów mi prawdy!
Non lo prendere!	Nie bierz tego!
Non gli dare il libro!	Nie dawaj mu książki!

Jak nauczyć się używania trybu rozkazującego?

Najlepszym sposobem na opanowanie trybu rozkazującego w języku włoskim jest regularna praktyka i osłuchanie się z tymi strukturami w autentycznych kontekstach. Warto ćwiczyć poprzez powtarzanie zdań na głos, tworzenie własnych przykładów i korzystanie z interaktywnych ćwiczeń. Świetnym rozwiązaniem jest również nauka poprzez aplikacje językowe, które pomagają w przyswajaniu gramatyki w sposób naturalny. Sprawdź artykuł Taalhammera o skutecznych metodach nauki języków.