Skuteczne ćwiczenia ze słuchu w nauce języków obcych. Metoda shadowing i inne.

Całe życie uczę się języków. Moją przygodę z językami rozpocząłem na początku lat 90-tych. W szkole miałem angielski i uczęszczałem na kurs niemieckiego. Później studiowałem lingwistykę stosowaną na uniwersytecie, gdzie dodatkowo nauczyłem się trochę francuskiego. Później nauczyłem się jeszcze niderlandzkiego, włoskiego i indonezyjskiego. W sumie w moim życiu odbyłem ponad 50 kursów językowych w grupach i ponad 1000 lekcji indywidualnych online.

Często słyszałem informacje o czterech głównych obszarach nauki języka: mówienie, pisanie, czytanie i słuchanie. Pomimo tego przeważnie 50% lekcji poświęcone było gramatyce. Popularne było także zakuwanie słówek z długich list. Takie podejście było bardzo analityczne. Wydawało mi się, że nauczyciele przygotowują mnie do roli naukowca lub nauczyciela języków, a nie do komunikacji. Było to więc średnio skuteczne, przede wszystkim dlatego, że ja i większość moich kolegów byliśmy zainteresowani wyłącznie nauką języka w celu komunikowania się z innymi ludźmi. Tak naprawdę tylko nieliczni uczą się języków, żeby później wykładać teorię na ich temat. Większość osób uczących się języka chce po prostu móc rozmawiać.

Ponieważ jestem pasjonatem językowym, który chciał ułatwić sobie opanowanie różnych języków obcych, poświęciłem swoje życie myśleniu o nauce języków i przyswajaniu języka. Moim celem było stworzenie systemu, który uwzględnia faktyczne potrzeby uczących się i jest skupiony na dwóch najważniejszych aspektach, czyli na mówieniu i na byciu zrozumianym.

Po drodze zdałem sobie sprawę z wagi ćwiczeń ze słuchu. Okazuje się bowiem że poprawne zastosowanie ćwiczeń ze słuchu nie tylko pomagają nam zrozumieć język, ale także trenują akcent i płynność mówienia. 

W niniejszym artykule opisałem najważniejsze wnioski i techniki jeżeli chodzi o ćwiczenia ze słuchu.

Co tak naprawdę jest potrzebne, aby opanować język obcy 

Zanim opowiem ci o ćwiczeniach ze słuchu, warto abyś zdał sobie sprawę z tego jakich konkretnych umiejętności potrzebujesz aby używać języka obcego. I nie chodzi tu o mówienie, słuchanie, pisanie i czytanie – są to zbyt ogólne umiejętności. Chodzi mi o bardziej konkretne umiejętności, z obszaru tych ogólnych. 

Porównaj to do biegania. Co musisz zrobić żeby wygrać bieg na 100 metrów na olimpiadzie? Musisz szybko biegać! Super rada, ale co to dokładnie oznacza? Oznacza to, że musisz trenować mięśnie brzucha, mięśnie pośladkowe, czworogłowe ud, zginacze bioder, mięśnie rąk itp. Do tego potrzebujesz konkretnych ćwiczeń, zarówno siłowych jak i na elastyczność. I tak dalej.

Więc co konkretnie potrzebujesz, żeby porozumiewać się w języku obcym?

Konstruowanie zdań

W końcu język składa się ze zdań, a nie z pojedynczych słów. Zasadniczo chodzi o to, abyśmy umieli się wysłowić, kiedy tego potrzebujemy. Jest to umiejętność przekładania myśli na zdania. I nie chodzi tu o znajomość reguł gramatycznych, ale o wyrobienie sobie instynktu albo intuicji. W trakcie mówienia nie ma czasu na zastanawianie się, nie jest ważna też poprawność. Ważna jest szybkość reakcji, zadawanie pytań, zaprzeczanie, niezgadzanie się itp. O szczegółach tych umiejętności piszemy w tym artykule – Jak się uczyć języka obcego za pomocą zdań .

Umiejętność komunikowania się z ludźmi

Komunikowanie wykracza poza samą umiejętność „po prostu mówienia”. Aby zdobyć taką umiejętność, potrzebna jest odwaga w posługiwaniu się językiem obcym, eliminowanie lęku, umiejętność radzenia sobie w sytuacjach, gdy nie rozumiesz, co się do ciebie mówi itd. Przeczytaj również artykuł o tym jak radzić sobie z lękiem przed mówieniem w języku obcym.

Ćwiczenia, które musisz wykonywać to przygotowywanie się do rozmów, tworzenie własnych materiałów, ćwiczenia mentalne na odwagę rozpoczęcia rozmowy pomimo poczucia wstydu i dyskomfortu. Wszystko to, co pozwoli ci postawić się w sytuacji, w której musisz rozmawiać i zacząć mówić. Ponieważ stajemy się dobrzy w tym, co robimy, więc jeśli chcemy umieć rozmawiać z ludźmi, musimy ćwiczyć konwersacje. 

Umiejętność rozumienia języka mówionego

Pomimo faktu, że dużo uczących się zaczyna rozumieć szybciej, niż mówić, to umiejętność rozumienia jest tak naprawdę najtrudniejsza. To, że rozumiemy to znaczy że bardzo dużo słuchaliśmy. Języki obce składają się bardzo często z dźwięków, których nie ma w naszym języku ojczystym, z innego rytmu, akcentu, itp. 

Dla osób, które nie znają słów, język obcy to tylko szum bez znaczenia, często w ogóle nie postrzegamy go jako języka, nie wiemy, gdzie słowo zaczyna się i gdzie kończy, tj. nie jesteśmy w stanie podzielić mowy na segmenty. I nie chodzi tu o zrozumienie każdego słowa i szczegółów, a bardziej o zrozumienie sedna. Czasami wystarczy zrozumieć niewiele, tak aby móc zareagować zadając pytanie.

Oczywiście można by napisać książkę na każdy z powyższych punktów, ale mam nadzieję że widzisz że wkuwanie słówek i reguł gramatycznych nie do końca ci pomoże, jeśli twoim celem jest rozmowa. Więcej informacji na temat różnych technik znajdziesz w artykule “Zasady skutecznej nauki języka”.

W dalszej części artykułu skupimy się na tym, jak różne ćwiczenia ze słuchu pomogą ci w rozwinięciu powyższych umiejętności. 

Słuchanie, aby zrozumieć szczegóły

To ćwiczenie pewnie znasz z kursów językowych i egzaminów. Słuchasz tekstu i musisz odpowiedzieć na pytania, albo go streścić. Bardzo często chodzi o szczegóły, gdzie niejednoznaczność jest zaprogramowana celowo, aby cię zmylić. Czas na odpowiedzi jest też zazwyczaj limitowany, co wprowadza dodatkowy stres.

Takie ćwiczenia wydają się ważne – w końcu musimy zrozumieć, co się do nas mówi. Problem w tym, że te ćwiczenia rzadko kiedy przypominają dialogi z prawdziwego życia, teksty są sztuczne, celowo zawierają trudne słownictwo itp. Zdarza się dość często, że tekst którego słuchamy jest na temat, o którym niewiele wiemy i na który nie mamy nic do powiedzenia nawet w naszym ojczystym języku. 

W naturalnych warunkach zazwyczaj słuchamy czegoś co nas interesuje. Słuchanie łączy się dosyć często z mówieniem. W końcu, aby porozumiewać się z innymi, musimy stworzyć dialog, a nie monolog. 

Ciekawą odmianą tego rodzaju ćwiczenia jest słuchanie krótkich historyjek, na przykład takich oferowanych w metodzie “Story Learning” znanego poligloty Olly’ego Richardsa. Opublikował on całą serię książek krótkich opowieści w różnych językach – dla angielskiego odbiorcy dostępne dla początkujących i średnio-zaawansowanych użytkowników. Historie zawierają starannie wyselekcjonowane słownictwo, pełne streszczenie fabuły oraz pytania ułatwiające zrozumienie tekstu. Opowieści dostępne są też jako audiobooki w Audible. 

Idealną metodą na słuchanie takich opowieści wydaje się metoda TPRS, z angielskiego “Teaching Proficiency Through Reading and Storytelling” czyli “Nauczanie Biegłości Poprzez Czytanie i Opowiadanie Historii”.

Zalecane są następujące kroki.

Krok 1 – Wysłuchaj krótkiej historyjki

W tym kroku tylko słuchasz historyjki i nie zastanawiasz się ile zrozumiesz, nawet jeśli zrozumiesz tylko niewielką jej część. W tym kroku chodzi o to, żeby skupić się na tym, co słyszysz i zapoznać się z brzmieniem języka, bez patrzenia na zapis nagrania.

Krok 2 – Zapamiętaj wybrane słownictwo

Teraz zapamiętaj kilka słów i zwrotów z historyjki. Część słownictwa z pewnością już znasz. Nie musisz uczyć się całego tekstu.

Krok 3 – Przesłuchaj ponownie

W tym kroku, posłuchaj ponownie tej samej historii z kroku 1. Tym razem będziesz rozumieć już więcej, ponieważ pracowałeś nad zapamiętaniem najważniejszego słownictwa. Ponownie, skup się tylko na tym, co słyszysz i nie patrz na napisy ani transkrypcję.

Krok 4 – Słuchaj i czytaj tekst

W czwartym kroku powinieneś ponownie wysłuchać tej samej historii, ale tym razem czytać razem z nią transkrypcję. Studiowanie tekstu jest pomocne nie tylko w uzupełnianiu braków w zrozumieniu, ale także w zauważaniu składni i struktur gramatycznych.

Krok 5 – Ostatnie słuchanie

W piątym i ostatnim kroku, posłuchaj nagrania jeszcze raz. Skup się na tym ile udało ci się nauczyć dzięki całej pracy, którą wykonałeś w poprzednich krokach.

Opcjonalny krok 6 – Shadowing

Jeśli chciałbyś jeszcze trochę poćwiczyć, możesz dodać jeszcze jeden krok: shadowing, czyli ćwiczenie wymowy. Powtarzaj każdą linijkę historyjki za osobą mówiącą i zobacz, czy potrafisz odwzorować jej wymowę.

O metodzie Shadowing piszemy w dalszej części tego artykułu.

Słuchanie dla przyjemności 

Słuchanie dla przyjemności to słuchanie, którego głównym celem nie jest zrozumienie komunikatu, ale czerpanie przyjemności z samego słuchania. 

Pomysł jest taki, żeby po prostu słuchać języka, jadąc na rowerze, w samochodzie, na siłowni, czy gdziekolwiek jesteś. Taka metoda bardziej przypomina słuchanie w prawdziwym życiu, gdzie język pojawia się w bardziej naturalnym kontekście. To ćwiczenie ze słuchania służy różnym celom, ma głównie na celu wytrenowanie ucha, aby oswoić się z dźwiękami lub ich kombinacjami, intonacją, rytmem itp. Oszukuje nasz mózg, bo myślimy, że dany język jest dla nas naturalny.

Słuchaj materiałów na różnym poziomie, także takich o wiele trudniejszych niż twój aktualny poziom. Ćwiczenia na słuchanie działają najlepiej, jeśli słuchasz rzeczy, które już znasz, na przykład opowieści z dzieciństwa (poligloci bardzo często zaczynają od Małego Księcia, Króla Lwa itp.). Badania pokazują, że możesz zrozumieć 25% więcej, jeśli  już wiesz o co ogólnie chodzi w danym tekście. Działa to również w przypadku dość złożonych tematów. Język ewoluował przez miliony lat i kształtował się jak środek przekazywania informacji, poprzez na przykład opowiadanie historii. Nie musisz rozumieć każdego słowa, aby zrozumieć kontekst. 

Czego więc słuchać?

Audiobooki

Jeżeli dopiero zaczynasz naukę, możesz zacząć od bajek dla dzieci lub innych znanych historii takich jak „Świnka Peppa”, “Piękna i Bestia”, “Śpiąca Królewna”, “Kopciuszek”, “Królewna Śnieżka”, “Brzydkie kaczątko”, “Mały książę” itp. Możesz też sięgnąć po jakąkolwiek inną książkę, którą ostatnio czytałeś w swoim własnym języku. Możesz skorzystać z platform takich jak Audible, YouTube lub Librivox (gdzie znajdziesz darmowe audiobooki).

Wiadomości

W tym przypadku także słuchaj najpierw wiadomości w swoim ojczystym języku, a dopiero potem w języku, w którym chcesz zacząć mówić. Dzięki temu będziesz więcej rozumieć, nawet jeżeli jesteś na początku swojej nauki angielskiego. Możesz skorzystać z popularnych platform informacyjnych, czy posłuchać radia na Accuradio, Radio net etc.

Piosenki

Zacznij od słuchania piosenek dla dzieci. Dobrze jest też najpierw przeczytać tekst utworu, a dopiero potem posłuchać go, na przykład na Spotify czy YouTube. Muzyka jest dla wielu ludzi wyjątkowa i niektóre badania wskazują, że słuchanie piosenek świetnie ćwiczy melodię mowy, intonację, akcent itp. Co więcej, sprawia, że część naszego mózgu jest zajęta, więc druga może pracować bardzo efektywnie. Słuchanie muzyki poprawia rozpoznawanie dźwięków i słów, uczy, jak słowa działają w kontekście, ale także, co zaskakujące, poprawia twoją wymowę, w szczególności jeżeli powtarzasz, czy śpiewasz!

Jeżeli chodzi o piosenki, to na podstawie własnego doświadczenia i rozmów z wieloma uczniami zrozumieliśmy, że są one bardzo ważnym, ale też i przyjemnym elementem nauki języka obcego, który może pomóc ci mówić jak native speaker. Jeśli chcesz dowiedzieć się o tym więcej, przeczytaj artykuł, jak wykorzystać słuchanie piosenek w nauce angielskiego. 

Kiedy uczyłem się włoskiego, spędziłem pierwsze dwa lata słuchając wszelkiego rodzaju tekstów (przede wszystkim piosenek) i efekty są niesamowite, do dziś Włosi mówią, że moja intonacja i akcent są doskonałe.

Słuchanie z powtarzaniem – speech shadowing

Najbardziej znaną metodą słuchania z powtarzaniem jest tzw. metoda shadowing. Technikę opracował Alexander Argüelles, poliglota, lingwista i posiadacz tytułu w Księdze Rekordów Guinnessa z Kanady, który zna 50 języków.

Upraszczając, metoda ta opiera się na sposobie nauki języka w taki sposób, w jaki nauczyłeś się pierwszego, ojczystego. Chodzi o to, aby powtarzać dokładnie to, co słyszysz. Naśladowanie to najlepszy sposób na opanowanie nie tylko mowy potocznej, ale także akcentu i intonacji.

Podczas metody Alexandra Arguelles’a słuchasz rozmowy albo monologu w języku, którego się uczysz i powtarzasz tekst zdanie po zdaniu. Według oryginalnego pomysłu badacza, tekst powinien być dość długi, jednak dozwolone jest spowolnienie mówienia (np. można ustalić, że lektor będzie mówił wolnej lub, że spowolni się nagranie), aby faktycznie dotrzymać tempa tekstowi, którego słuchasz.

Choć taka metoda wygląda interesująco, jest bardzo trudna do wdrożenia. Powtarzanie tekstu przez długi czas jest męczące. Co więcej, przy dłuższym tekście możesz bardzo szybko się zgubić już po kilku zdaniach i stracić motywację, a to z pewnością nie przyczyni się do rozwoju kompetencji językowych. 

Dlatego też w Taalhammerze opracowaliśmy zmodyfikowaną wersję tej metody, która jest prosta do zrealizowania.

Zmodyfikowana metoda shadowing – rozwiązanie Taalhammera 

Choć metoda shadowing promowana jest jako szybka metoda nauki języka, to jednak dostrzegamy w niej pewne ograniczenia. W Taalhammerze przetestowaliśmy metodę w formie, którą zasugerował Argüelles i uznaliśmy, że jest bardzo niepraktyczna, między innymi dlatego, że trudno znaleźć tekst, który będzie odpowiedni dla tej metody, ale także dla ciebie i twoich umiejętności.

Dlatego przetestowaliśmy inne warianty, które wykorzystują shadowing, pracując nie z całymi tekstami, ale ze słowami i zdaniami.

W naszej aplikacji najpierw usłyszysz element w swoim języku źródłowym. Następnie masz czas, aby pomyśleć o przełożeniu go na język docelowy. Jeśli od razu znasz odpowiedź, powiedz ją głośno. Jeśli nie, spróbuj przeskanować swoją pamięć (aby ćwiczyć mięśnie pamięci). Po kilku sekundach usłyszysz tekst w języku docelowym, dzięki czemu będziesz mógł sprawdzić, czy twoja odpowiedź jest prawidłowa. Zaraz po tym, ponownie będziesz miał czas na powtórzenie odpowiedzi. Jeszcze raz wypowiedź ją na głos! 

Cała sekwencja wygląda następująco: Język źródłowy – Pauza – Język docelowy – Pauza – Następny element. Przypomina to naukę pierwszego języka, ponieważ masz możliwość powtarzania dźwięków dokładnie tak, jak je słyszysz. To najlepszy sposób na jeszcze większe zhakowanie pamięci, ale także doskonałe wsparcie dla nauki akcentu i intonacji.

Choć zajęło nam to lata testów, doświadczeń i przeglądania materiałów, w końcu opracowaliśmy funkcję, która pomaga trenować słuchanie i mówienie: tryb słuchania w Taalhammerze. Oferujemy świetne ćwiczenie ze słuchania, podczas którego możesz odsłuchać wszystkie elementy, których nauczyłeś się wcześniej, starając się odwzorować tempo oraz akcent usłyszanego zdania. 

Nasz algorytm ułoży pozycje w taki sposób, że na pierwszym miejscu znajdą się te, których zapamiętywanie idzie ci najsłabiej. Co więcej, ponieważ zdanie, czy wyrażenie pojawiają się najpierw w języku źródłowym, otrzymujesz tłumaczenie w razie wątpliwości. Chcieliśmy też, żebyś mógł uczyć się kiedy tylko nadarzy się okazja. Właśnie dlatego nasze ćwiczenia ze słuchu możesz wykonywać bez użycia rąk – wystarczy, że na samym początku naciśniesz PLAY. 

Wykorzystaj ruch na swoją korzyść 

Alexander Argüelles postuluje aby podczas korzystania z metody shadowing się poruszać, a nie siedzieć przy biurku.

Możesz na przykład wybrać się na spacer w parku. Chodzi o to, żebyś zajął swoje ciało czymś automatycznym (nie musisz myśleć o chodzeniu, żeby chodzić), więc podczas tej czynności twój mózg może bardziej skupić się na procesie uczenia się, koncentracja działa wówczas znacznie lepiej. Doskonałym sposobem na zwiększenie swojej wydajności w trakcie nauki ze słuchu jest ćwiczenie, na przykład na siłowni. 

Wiele niedawnych badań wskazuje, że regularna aktywność fizyczna, taka jak podnoszenie ciężarów, jazda na rowerze, spacery, bieganie czy aerobik, wpływa korzystnie na biologię mózgu. Sprawia, że mózg staje się bardziej podatny na procesy uczenia poprzez zwiększenie przepływu tlenu oraz ilości neuroprzekaźników. To z kolei przyczynia się do poprawy skupienia, koncentracji, zdolności zapamiętywania i efektywnego radzenia sobie ze stresem. Warto jednak unikać przesady, ponieważ zbyt intensywny trening może zwiększyć poziom stresu, co potencjalnie może wpłynąć negatywnie na funkcjonowanie obszarów odpowiedzialnych za pamięć.

Skorzystaj z Taalhammera, czyli słuchanie to nie wszystko

Ćwiczenia ze słuchu pomagają rozwinąć wszystkie umiejętności potrzebne do komunikowania się w języku obcym. Oczywiście przez samo słuchanie nie zaczniesz płynnie mówić.

Innym bardzo ważnym elementem jest nauka i skutecznie powtarzanie całych zdań. Dlatego w Taalhammerze opracowaliśmy nasz autorski algorytm powtarzania w odstępach (z angielskiego Spaced Repetition). Dodatkowo stworzyliśmy tzw. kolekcje core’owe które zawierają najczęściej występujące słowa w języku oraz wariacje zdań z tymi słowami, takie jak pytania, przeczenia, stawianie warunków itd. W połączeniu z algorytmem i ćwiczeniami słuchania daje ci to potężne narzędzie, które z czasem wyrobi w tobie nawyki takie jakie mają native speakerzy, swoistą intuicje jak poprawnie budować zdania. A to z kolei da ci pewności siebie, która pozwoli ci rozpocząć konwersacje w nowym języku.

W naszej aplikacji połączyliśmy ze sobą najlepsze i najskuteczniejsze aspekty wielu sprawdzonych, popartych badaniami naukowych metod, tworząc doskonałą kombinacje ćwiczeń i materiałów. Naucz się wypowiadać i słuchać po angielsku, zaczynając naukę już dziś!